شناخت چند مورد از مهم‌ترین علت ورم دست و پا همراه با خارش

ورم و خارش دست و پا می‌تواند یک معضل بسیار ناراحت‌کننده باشد. این نشانه‌ها در دست و پا می‌توانند ناشی از دلایل متعددی باشد، از عواملی مانند شکستگی و رگ‌به‌رگ شدن تا آرتریت و سندرم تونل کارپال و دیگر مشکلات و آسیب‌های ارتوپدی.

برخی مواقع نیز این علائم می‌توانند با مشکلات پوستی در ارتباط باشند. آشنایی با علت ورم کف پا و خارش به آگاهی از اینکه چه زمانی ممکن است این علائم ناشی از یک عارضه جدی باشند کمک می‌کند. در این مقاله به معرفی علت ورم دست و پا همراه با خارش خواهیم پرداخت و به سوال برای ورم پا به چه پزشکی مراجعه کنیم نیز پاسخ می‌دهیم.

ورم و خارش دست‌وپای ما چه معنایی دارد؟

علت ورم و خارش دست و پا، می‌تواند نشان‌دهنده چندین بیماری زمینه‌ای باشد. این علائم اغلب باعث نگرانی هستند، زیرا می‌توانند به طور قابل‌توجهی بر زندگی روزمره و حتی در مواردی تحرک فرد تأثیر بگذارند. ورم، زمانی رخ می‌دهد که مایع اضافی در ناحیه آسیب‌دیده جمع شود.

در مورد مشکلات ارتوپدی، مانند شکستگی یا ضرب‌دیدگی، تورم موضعی یک پاسخ رایج بدن برای شروع روند بهبودی است، اما از واکنش بدن می‌تواند منجر به ناراحتی، کاهش دامنه حرکتی اعضا و در بیشتر مواقع درد شود.

احساس خارش همراه با تورم سؤالات بیشتری را در مورد علت این علائم ایجاد می‌کند زیرا ممکن است خارش یا تورم نشان‌دهنده یک پاسخ ایمنی از طرف بدن به التهاب یا عفونت باشند که بدن این ورم و خارش را در جهت تلاش برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده ایجاد می‌کند.

علت دقیق خارش همیشه مشخص نیست، اما اغلب به ترشح هیستامین‌ها و سایر واسطه‌های التهابی مربوط می‌شود. این خارش می‌تواند آزاردهنده باشد و ممکن است که به طور بالقوه تورم را بدتر کرده و روند بهبودی را به تأخیر بیندازد.

به‌غیراز تورم و خارش، علائم مرتبط دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند اطلاعات بیشتری در مورد مشکل ارتوپدی زمینه‌ای ارائه دهند.

درد

یکی از علائمی که همراه با تورم و خارش می‌تواند اتفاق بیفتد، درد می‌باشد. شدت درد ما را در ارتباط با میزان آسیب‌های موجود راهنمایی می‌کند. این درد می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد که لازم است شناسایی شوند. تورم همراه با درد می‌تواند نشان از درگیرشدن عصب‌ها، وجود عفونت، آسیب‌های مفصلی، بروز آسیب‌های استخوانی و حتی وجود کیست یا تومور باشد.

محدودیت حرکتی

علاوه بر درد، تورم اگر در مجاورت مفاصل اتفاق بیفتد می‌تواند موجب سفتی اندام‌ها شده و حرکات آن‌ها را محدود کند. این محدودیت حرکتی ناشی از تورم می‌تواند بر توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره نیز تأثیر مخربی بگذارد.

علائم حسی

تورم می‌تواند باعث واردشدن فشار بر روی اعصاب شده و علائم حسی همچون سوزن‌سوزن‌شدن، گزگز و یا حتی بی‌حسی موضعی را ایجاد کنند.

اهمیت تشخیص علت ورم دست و پا همراه با خارش

همان‌طور که می‌دانید تورم دست و پا را می‌توان به طیف وسیعی از بیماری‌های ارتوپدی نسبت داد که هر کدام ویژگی‌های متمایز و علل زمینه‌ای خاص خود را دارند. اما نکته قابل‌تأمل آن است که طیف گسترده‌ای از علل غیر ارتوپدی هم وجود دارند که می‌توانند باعث بروز این علائم شوند.

بنابراین، تا زمانی که علت اصلی بروز این علائم شناسایی نشوند، نمی‌توان مناسب‌ترین اقدامات درمانی را شناسایی کرد و در دستور کار قرارداد.

بنابراین، در درجه اول باید برای شناسایی دقیق وضعیت زمینه‌ای و ایجاد یک برنامه درمانی مناسب جهت رسیدگی به علت خارش و ورم کف پا، با یک پزشک متخصص مشورت کرد.

توصیه اکید ما آن است که باتوجه‌به فاکتورهای اثرگذار بر وضعیت فعلی شما و همچنین علائم جانبی همراه با تورم و خارش، یکی از دو اقدام زیر را انجام دهید:

مراجعه به متخصص ارتوپد

اگر این تورم و خارش پس از مواردی همچون برخورد ضربه، سقوط از ارتفاع، انجام ورزش سنگین اتفاق افتاده و یا این علائم را در چند مفصل مختلف به‌صورت هم‌زمان تجربه می‌کنید، در درجه اول بهتر است که به یک متخصص ارتوپد مراجعه کنید.

مراجعه به دیگر متخصصین

اما اگر احتمال می‌دهید علائم مذکور با آسیب‌های ساختاری و مشکلات ارتوپدی در ارتباط نیستند، می‌توانید باتوجه‌به فاکتورهای مؤثری که در خود می‌بینید و همچنین علائم جانبی که تجربه می‌کنید به دیگر متخصصین مراجعه کنید. به‌عنوان‌مثال:

شخصی که در خانواده خویش سابقه بیماری‌های پوستی شدید همچون اگزما و پسوریازیش را داراست مراجعه به متخصص پوست می‌تواند یکی از گزینه‌های وی باشد.

شخصی که درگذشته سابقه مشکلات قلبی داشته و یا علاوه بر علائم مذکور، علائمی همچون بی‌نظمی در ضربان قلب یا تنگی نفس حین انجام فعالیت‌های بدنی را تجربه می‌کند، بهتر است به یک متخصص قلب مراجعه کند.

اگر هم در انتخاب متخصص مربوطه برای مراجعه و انجام معاینه سردرگم هستید، می‌توانید نزدیک پزشک عمومی رفته و با وی مشورت کنید. چیزی که مهم است، پیگیری و اهمیت‌دادن شما به این علائم و خصوصاً تشخیص علت آن است.

اقدامات رایج برای تشخیص علت ورم دست و پا همراه با خارش

فرآیند تشخیصی برای شناسایی دلیل ورم کف پا و خارش شامل یک رویکرد سیستماتیک است که روش‌های مختلف را برای رسیدن به تشخیص دقیق ترکیب می‌کند. تشخیص صحیح علت این علائم برای ارائه درمان مناسب و حصول اطمینان از بهترین نتیجه ممکن بسیار حیاتی است.

اقداماتی که برای تشخیص علت این علائم انجام می‌شوند عبارت‌اند از:

بررسی سوابق پزشکی

سوابق پزشکی کامل زیربنای فرآیند تشخیصی است. به‌دست‌آوردن اطلاعات کافی درباره سوابق پزشکی بیمار، از جمله آسیب‌های گذشته، جراحی‌ها، و هرگونه شرایط زمینه‌ای، به متخصصان کمک می‌کند تا دامنه علل مرتبط را محدود‌تر و تشخیص را ساده‌تر کنند.

معاینه فیزیکی

معاینه فیزیکی و مشاهده علائم نقش مهمی در فرآیند تشخیص علت ورم و خارش دست و پا دارد. پزشکان میزان تورم، خارش و هر گونه علائم مرتبط مانند درد، قرمزی یا گرما را ارزیابی می‌کنند. این ارزیابی عملی به تشخیص دقیق‌تر کمک کرده و به پزشکان اجازه می‌دهد تا تصمیمات آگاهانه‌ای برای انتخاب آزمایش‌های کمک تشخیصی لازم بگیرند.

آزمایش‌های تصویربرداری

تست‌های تصویربرداری، ابزار ضروری در تشخیص مشکلات ارتوپدی هستند که ممکن است عامل تورم و خارش دست و پا باشند. عکس‌های رادیولوژی، اطلاعات مهمی را در مورد استخوان‌ها ارائه می‌دهد و می‌تواند به شناسایی شکستگی‌ها، دررفتگی‌ها و آسیب‌های مفصلی کمک کنند.

ام‌آرآی، به‌ویژه برای ارزیابی بافت‌های نرم مانند تاندون‌ها، رباط‌ها و عضلات مفید بوده و تصاویر دقیقی ارائه می‌دهد که می‌تواند التهاب، پارگی یا سایر ناهنجاری‌ها را نشان دهد.

عکس‌های سی‌تی‌اسکن نیز تصاویری از برش‌های مقطعی ارائه می‌دهند که در بررسی شکستگی‌ها یا دررفتگی‌های پیچیده بسیار مفید و دقیق هستند.

آزمایش خون

آزمایش خون نیز برای رد علل سیستمیک تورم و تعیین اینکه آیا بیماری‌های زمینه‌ای، علت خارش و ورم کف پا هستند یا خیر، کاربرد دارد. شرایطی مانند آرتریت روماتوئید یا عفونت‌ها گاهی می‌توانند منجر به تورم در دست‌ها و پا‌ها شوند و آزمایش‌های خون می‌توانند اطلاعاتی در مورد این بیماری‌های احتمالی ارائه دهند.

با ترکیب این رویکرد‌های تشخیصی، متخصصان می‌توانند اطلاعاتی جامع از وضعیت بیمار را جمع‌آوری کنند. این درک گسترده، برای تشخیص دقیق و تعیین مراحل یک برنامه درمانی بسیار مهم است.

معرفی شایع‌ترین علت ورم دست و پا همراه با خارش

شکستگی‌ها و دررفتگی‌ها

شکستگی‌ها و دررفتگی‌ها، اگرچه عمدتاً با آسیب‌های حاد همراه هستند، اما در موارد خفیف می‌توانند به تورم موضعی و احساس خارش نیز منجر شوند. هنگامی که یک استخوان می‌شکند، بدن برای شروع روند بهبودی با ایجاد التهاب عکس‌العمل نشان می‌دهد و باعث تورم ناحیه آسیب‌دیده می‌شود.

این تورم می‌تواند با درد و محدودیت‌های حرکتی نیز همراه باشد. دررفتگی هم استخوان و مفاصل نیز علائم مشابهی ایجاد می‌کنند.

تشخیص شکستگی و دررفتگی مستلزم درنظرگرفتن مکانیسم آسیب است. شکستگی، معمولاً باعث درد موضعی، تورم و تغییر شکل در اطراف استخوان آسیب‌دیده هستند. از سوی دیگر، دررفتگی، سبب جابه‌جایی سطوح مفصلی می‌شود که منجر به درد شدید، تورم و تغییر شکل قابل‌توجه مفصل خواهد شد.

سندرم تونل کارپال و سندرم تونل تارسال

این شرایط شامل فشرده‌شدن اعصاب در فضا‌های محدود است که باعث درد، بی حسی و تورم در مسیرهای عصبی آسیب‌دیده می‌شود.

تاندونیت و تنوسینوویت

یکی دیگر از علل ارتوپدی بروز این علائم، التهاب تاندون‌ها (تاندونیت‌) و غلاف‌های اطراف آن (تنوسینوویت) می‌باشد. تاندون‌های ملتهب می‌توانند متورم و باعث ناراحتی به‌خصوص در حین حرکت شوند. البته التهاب تاندون و غلاف آن بیشتر با علائمی همچون درد و رم و سوزش همراه است.

انواع آرتریت‌ها

آرتریت انواع مختلفی دارد که دو مورد از شایع‌ترین آن‌ها استئوآرتریت (همان آرتروز) و آرتریت روماتوئید (همان روماتیسم مفصلی) می‌باشند. این بیمار نیز می‌تواند یکی از دلایل ارتوپدی ورم دست و پا و احساس درد و سوزش و خارش در آن‌ها باشد.

آرتروز یا استئوآرتریت که اغلب با ساییدگی مفاصل همراه است، می‌تواند منجر به التهاب و تجمع مایعات و در نتیجه تورم شود که حرکت مفصل را محدود می‌کند.

روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید نیز یک اختلال خودایمنی است که در اثر آن سیستم ایمنی بدن دچار خطا شده و به‌غلط به بافت‌های سالم در خود بدن (بافت مفاصل) حمله کرده و آن را تخریب می‌کند. درد، خارش، تورم و محدودیت‌های حرکتی از عوارض جانبی این بیماری می‌باشند.

پارگی رباط‌ها

پارگی رباط‌های دست و پا نیز با علائمی همچون درد، ورم، خارش و سوزش همراه می‌شود.

آسیب‌های غیر ارتوپدی

همان‌طور که گفتیم، علاوه بر آسیب‌های ارتوپدی، برخی بیماری‌ها و مشکلات غیر ارتوپدی نیز می‌‌توانند موجب بروز این علائم شوند. چند مورد از متداول‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

واریس پا

مشکلات قلبی

دیابت و نوروپاتی‌ها

مصرف بیش از اندازه الکل

بیماری‌های پوستی

واکنش‌های آلرژیک

عفونت‌ها

بیماری‌های کلیوی و کبدی

اختلالات لنفاوی

و…

توانایی پزشک در تفکیک آسیب‌های ارتوپدی و غیر ارتوپدی، نقش مهمی در تشخیص زودهنگام علت ورم و خارش دست و پا دارد. پزشک با کمک مقایسه علائم، یافته‌های بالینی و در نهایت باتوجه‌به نتایج آزمایش‌های تکمیلی، تشخیص می‌دهد که ورم و خارش موجود ریشه ارتوپدی دارد یا خیر.

رویکرد‌های درمانی مناسب برای علت ورم و خارش پا

رویکرد‌های درمانی اتخاذ شده، به شرایط زمینه‌ای و شدت علائم و آسیب‌های موجود بستگی دارند. مداخلات بدون نیاز به جراحی، اغلب گام‌های اولیه برای مدیریت علائم هستند. در ادامه چند رویکرد درمانی متداول برای تسکین مشکلات ارتوپدی و کمک به بهبود آن‌ها آورده شده است:

استراحت و یخ

اتخاذ این رویکرد، یک استراتژی اساسی برای مدیریت تورم و خارش دست و پا می‌باشد. استراحت باعث بهبودی ناحیه آسیب‌دیده می‌شود و استفاده از یخ به کاهش التهاب و درد کمک می‌کند.

بالا نگه‌داشتن پا

اگر تورم در پا اتفاق افتاده باشد، بالا نگه‌داشتن پا روی سطحی بالاتر از سطح قلب، به تخلیه مایع محبوس شده و رفع تورم منجر می‌شود.

فیزیوتراپی و ورزش

بسته به شرایط، تمرینات هدفمند و فیزیوتراپی می‌توانند مفید باشند. هدف این از این تمرینات بهبود تحرک مفاصل، تقویت ماهیچه‌ها و بازیابی عملکرد آن‌ها می‌باشد. فیزیوتراپیست‌ها تمرینات را متناسب با نیاز‌های فردی هر شخص آموزش می‌دهند، بنابراین انجام خودسرانه ورزش ممکن است مناسب وضعیت شما نباشد.

دارو‌ها

دارو‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی معمولاً برای مدیریت درد و التهاب مرتبط با شرایط ارتوپدی استفاده می‌شوند و می‌توانند به کاهش ناراحتی و ورم کمک کنند. در برخی موارد، تزریق کورتیکواستروئید ممکن است برای هدف قراردادن مستقیم التهاب در مناطق خاص توصیه شود.

استفاده از ارتز و آتل

می‌توان از ارتزها، بریس‌ها، آتل‌ها و اسپلینت‌ها کمک گرفت. زیرا می‌توانند مفاصل را تثبیت کرده و فشار را از روی نواحی آسیب‌دیده کاهش دهند. برای شرایطی مانند سندرم تونل کارپال یا سندرم تونل تارسال، استفاده از اسپلینت می‌تواند با ثابت نگه‌داشتن اعصاب آسیب‌دیده به تسکین علائم کمک کند.

اصلاحات سبک زندگی

ایجاد تغییرات در فعالیت‌های روزانه برای جلوگیری از تشدید این نشانه‌ها مهم است. این تغییرات و اصلاحات می‌توانند شامل اصلاح نحوه ایستادن، راه‌رفتن، نشستن و کارکردن بوده و یا شامل اجتناب از حرکات تکراری یا استفاده از وسایل کمکی برای کاهش فشار روی مفاصل آسیب‌دیده باشند.

تزریق و روش‌های تهاجمی

در برخی موارد، اگر اقدامات محافظه‌کارانه بی‌اثر باشد، تزریق اسید هیالورونیک یا پلاسمای غنی از پلاکت ممکن است برای ایجاد تسکین بیشتر در نظر گرفته شود. مداخلات جراحی نیز ممکن است برای شرایط خاصی که به رویکرد‌های غیرجراحی پاسخ نمی‌دهند، موردنیاز باشد.

تکنیک‌های مدیریت درد

تکنیک‌هایی مانند طب سوزنی، تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست، و درمان اولتراسوند را می‌توان برای مدیریت درد به کاربرد.

توجه به این نکته مهم است که برنامه‌های درمانی بر اساس تشخیص علت علائم، سلامت کلی بیمار و نیاز‌های خاص هر بیمار در افراد مختلف متفاوت هستند. هدف، کاهش تورم و خارش و بهبود کیفیت کلی زندگی است.

مداخلات جراحی برای بهبود تورم و خارش دست و پا

مداخلات جراحی برای علل ارتوپدی تورم دست و پا زمانی در نظر گرفته می‌شوند که درمان‌های محافظه‌کارانه تسکین کافی را ارائه نکرده باشند یا شرایط به‌گونه‌ای باشد که بیمار نیاز به مداخله مستقیم و فوری برای رفع یک مشکل اساسی دارد.

در ادامه نمونه‌هایی از روش‌های مبتنی بر جراحی برای شرایط مختلف ذکر شده است:

جراحی تونل کارپال

در موارد شدید سندرم تونل کارپال که در آن عصب در مچ دست فشرده شده است، مداخله جراحی ممکن است ضروری باشد. در این جراحی بخشی از رباط مچ دست را که بر روی عصب فشار وارد می‌کنند، برش می‌دهند تا علائم برطرف شوند.

جراحی تونل تارسال

مشابه سندرم تونل کارپال، برای درمان سندرم تونل تارسال هم با برش رباط‌ها و فشار را از روی عصب مچ پا بر می‌دارند.

جراحی تعویض مفصل

در مواردی که آرتروز شدید اتفاق افتاده و یا شخص دچار آرتریت روماتوئید شدید شده باشد، ممکن است غضروف مفاصل به‌قدری آسیب‌دیده باشند که چاره‌ای جز جراحی تعویض مفصل نباشد. این شرایط حاد معمولاً در مفاصل زانو و مفاصل لگن اتفاق می‌افتد.

ترمیم شکستگی

برای ترمیم شکستگی‌های پیچیده یا دررفتگی‌هایی که با درمان‌های محافظه‌کارانه به‌درستی بهبود نیافته‌اند، اغلب به روش‌های جراحی نیاز است. در این نوع جراحی‌ها با تراز مجدد استخوان‌های شکسته و ثابت‌کردن آن‌ها با پین، پیچ و غیره، عملکرد مفاصل و دست‌ها و پا‌ها را بهبود می‌بخشند.

روش‌های پیشگیری از عود تورم و خارش دست و پا

اتخاذ یک رژیم غذایی متعادل، هیدراته ماندن و حفظ وزن سالم می‌تواند به‌سلامت کلی مفاصل کمک کند و خطر التهاب را که منجر به تورم و خارش می‌شود کاهش دهد. همچنین لازم است تا در فعالیت بدنی منظم شرکت کنید و مفاصل و ماهیچه‌ها را قوی و انعطاف‌پذیر نگه دارید.

از برداشتن اجسام سنگین، انجام حرکات ورزشی شدید، پوشیدن کفش‌های تنگ یا پاشنه‌بلند و موارد این‌چنینی خودداری کنید.

با گنجاندن این اقدامات پیشگیرانه در برنامه روزانه خود، می‌توانید خطر تورم و خارش مکرر دست و پا مرتبط با مشکلات ارتوپدی را به حداقل برسانید. اگر متوجه علائم مداوم یا شدیدتر شدید، مهم است که برای ارزیابی و راهنمایی مناسب با یک متخصص باتجربه مشورت کنید.

سخن پایانی

درک علت ورم دست و پا همراه با خارش، برای حفظ رفاه کلی و کیفیت زندگی شما بسیار مهم است. در طول این مقاله، به معرفی چند مورد از بیماری‌های ارتوپدی که می‌توانند ریشه این علائم باشند، پرداختیم و روش‌های تشخیصی و رویکرد‌های درمانی را نیز مختصر بررسی کردیم.

اگر این علائم را تجربه می‌کنید، مهم است که آن‌ها را نادیده نگیرید، اکیداً توصیه می‌شود که بدون تأخیر به دنبال ریشه‌یابی علت ورم و خارش پا و سپس مناسب‌ترین مراقبت‌های پزشکی و اقدامات درمان لازم باشید. سلامتی شما از اهمیت بالایی برخوردار است و تشخیص دقیق و مداخله به‌موقع می‌تواند تحول چشمگیری را در مدیریت مؤثر این علائم و آسیب‌های مرتبط با آن‌ها ایجاد کند.

دکتر احمدرضا میربلوک