فرق دیسک کمر با سیاتیک: راهنمای تشخیص و دقیق درد

فرق دیسک کمر با سیاتیک، دغدغه‌ی هر کسی است که درد ناحیه‌ی پایین‌تنه را تجربه می‌کند. رگ سیاتیک از انتهای ستون فقرات شروع شده و تا پاشنه پا ادامه دارد و با توجه به محل قرارگیری آن، برخی درد سیاتیک را با دردهای دیگر کمر اشتباه می‌گیرند. توجه کنید که عدم تشخیص دقیق این دو عارضه و تعلل در درمان هر یک، منجر به آسیب دائمی عصب سیاتیک، از دست دادن تحرک فرد، گزگز دائمی، عدم کنترل ادرار و… خواهد شد. بنابراین پیشنهاد ما به شما، مراجعه به پزشکی حاذق و باتجربه در این زمینه است که بتواند سلامت شما را با تشخیصی آگاهانه تامین کند. 

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تشخیص نوع درد خود، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید و نیز برای آشنایی بیشتر با روش‌های جدید در درمان سیاتیک، بر روی مقاله‌ی اختصاصی آن کلیک کنید.

فتق دیسک کمر: دشمن خاموش سلامتی شما

ستون فقرات انسان از 24 مهره تشکیل شده است. بین هر یک از این مهرهها، یک نوع بافت غضروفی و ژلاتین مانند وجود دارد. هنگام حرکت کردن و انجام فعالیتهای فیزیکی به دلیل وارد شدن فشار به ستون فقرات این مایع غضروفی، عملکردی شبیه به یک بالش را از خود نشان میدهد! به همین دلیل توان تحمل فشار، توسط ستون فقرات افزایش پیدا میکند.

مهمترین تاثیر وجود این مایع ژلاتینی در بین مهرههای ستون فقرات، تسهیل و روان‌سازی حرکاتِ مهرههای ستون فقرات است. ستون فقرات، نقش بسیار مهم و کلیدی در حرکت انسان دارد. دلایل مختلفی سبب آسیب دیدن ستون فقرات شود که یکی از رایجترین مشکلات ایجاد شده برای آن، فتق دیسک کمر یا به اصطلاح همان دیسک کمر است. این درد بیشتر در قسمت انتهایی ستون فقرات و محل قرار گیری مهرههای انتهایی ستون فقرات احساس میشود. 

در واقع دیسک کمر در مواردی بروز میکند که به دلیل آسیب دیدگی، مایع غضروفی بین مهرهها بیرون بزند. این بیرون زدگی مایع ژلاتینی، سبب وارد شدن فشار به نخاع و ریشههای عصبی موجود در نخاع می-شود. 

در خصوص این ریشههای عصبی نخاع نیز باید بدانید که در حرکت، نقش بسیار مهمی دارند. نقش اصلی این ریشههای عصبی، انتقال سیگنالهای عصبی بین سیستم عصب مرکزی و سیستم عصب محیطی است. به همین دلیل هر گونه آسیب به این ریشههای عصبی، عملکرد حرکتی بدن را مختل کرده و با درد شدیدی همراه است. 

از مهمترین علائم دیسک کمر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• بی حسی در ناحیه کمر
• درد شدید
• احساس گزگز کردن
• کاهش دامنه‌ی حرکات فیزیکی بدن به دلیل درد

چرا دیسک کمر بروز می‌کند؟ بررسی عوامل اصلی و راه‌های پیشگیری

اصلیترین علت بروز بیماری دیسک کمر، بروز تغییرات طبیعی در ستون فقرات است. به طور معمول این تغییرات، به دلیل افزایش سن رخ میدهد و به همین دلیل دیسک کمر در بین افراد مسن شایعتر است.

ستون فقرات انسان، یکی از بخشهای حرکتی بدن او است. هر بخش حرکتی ستون فقرات، از دو قسمت اصلی تشکیل میشود. این دو بخش تشکیل‌دهنده‌ی ستون فقرات، عبارتند از: دو جسم مهرهای شکل و دو مفصل وجهی که بین آنها قرار دارد.

همچنین از مایع غضروفی موجود بین دو مهره تحت عنوان دیسک یاد میشود. دیسک بین مهرهای عملکردی شبیه به کمک فنر یا بالشتک را دارد. جالب است بدانید که بیشتر قسمت تشکیل دهنده دیسک بین مهرهای، از آب است. به همین دلیل خاصیت بالشتک مانندی دارد. با افزایش سن، دیسک بین مهرهای به طور طبیعی قسمتی از آب موجود در بافت خود را از دست میدهد. کاهش آب در این بافت، سبب می-شود تا لایههای خارجی دیسک دچار کشیدگی و پارگی شوند! بروز این پارگی، آغازگر بیماری دیسک کمر بوده و برای افراد درد زیادی را به همراه خواهد داشت. 

پاره شدن لایه خارجی دیسک بین مهرهای سبب میشود تا دیسک از آب طبیعی خود مقدار بیشتری را از دست بدهد. کاهش آب دیسک هم به معنای کاهش عملکرد کمکی آن است. 

دقت کنید که هر چه آب از دست رفته دیسک مهره بیشتر باشد، به همان نسبت نقش تسهیلگری دیسک کاهش پیدا میکند. کاهش نقش کمکی دیسک هم، به معنای افزایش فشار به ستون فقرات است. در نهایت با این فرایند، شاهد فروپاشی دیسک و به دنبال آن بروز تغییر در هر دو مهره مربوط به آن دیسک هستیم. بروز چنین شرایطی به منزلهی بیماری دیسک کمر است. 

تاثیرات شیوه زندگی بر بروز دیسک کمر

دقت کنید که یکی دیگر عوامل موثر در بروز دیسک کمر، آسیب‌دیدگی کمر و یا گردن است. گاهی این آسیب‌دیدگی به دلیل وارد شدن ضربه به ستون فقرات اتفاق می‌افتد. در برخی موارد نیز افزایش فشار وارد شده به ستون فقرات و تداوم این فشار است که سبب بروز دیسک کمر میشود.

کشیدگی نیز دلیل دیگر بروز دیسک کمر است. با بروز کشیدگی در ستون فقرات، مهرهها و مایع بین آنها آسیب میبینند. این آسیب، یکی از دلایل کاهش آب بافت بین مهرهها خواهد بود.

جالب است بدانید رانندگی مداوم و طولانی مدت از دیگر عوامل موثر در بروز دیسک کمر است. زیرا در هنگام رانندگی فشار زیادی به ستون فقرات وارد میشود. به طور کلی فعالیتهای تکراری که فشار زیادی به ستون فقرات وارد میکنند، از عوامل موثر در بروز دیسک کمر محسوب میشوند.

از دیگر عوامل موثر در بروز دیسک کمر، (یکی از جالبترین عوامل موثر هم هست!) جنسیت است. احتمال بروز دیسک کمر در مردان بیشتر از زنان است. چاقی و اضافه وزن نیز از عوامل موثر هستند. زیرا با افزایش وزن ستون فقرات برای حرکت فشار بیشتری را تحمل میکند. 

انواع دیسک کمر: نگاهی به آسیب‌های مختلف این عارضه

برای توضیح بیشتر در خصوص تفاوت بین سیاتیک با دیسک کمر بهتر است در ابتدا با انواع دیسک بیشتر آشنا شوید. این آشنایی به شما کمک میکند تا درد ناشی از دیسک کمر را از درد سیاتیک به راحتی تشخیص دهید:

دیسک کمر خفیف

اصلیترین علت بروز دیسک کمر خفیف، پارگی آنولار است. در چنین مواردی به طور عمومی، دیسک کمر سالم است و تنها یک ترک جزئی در لایه بیرونی دیسک به وجود آمده است. اما با شدید شدن دیسک کمر، فرد وارد مرحلهی جدیدی تحت عنوان پرولاپس میشود. در این مرحله هسته پالپوس، از محل قرارگیری دیسک بین مهرهای خارج میشود. هسته پالپوس مادهای ژله مانند است. توجه داشته باشید در این مرحله با وجود اینکه هسته پالپوس از محل اصلی خود جدا شده است، اما باز هم به لایه بیرونی دیسک متصل خواهد بود.

دیسک کمر شدید

دیسک کمر شدید در مواردی رخ میدهد که هسته نرم موجود در لایه بیرونی دیسک شکسته شود. به این ترتیب شرایط برای جداسازی دیسک شدیدتر می‌شود. به بیانی بهتر، بروز این پارگی در دیواره بیرونی دیسک بین مهرهای، سبب جدا شدن آن میشود. دیسک کمر شدید، با درد بیشتری همراه بوده و این درد در برخی موارد به حدی شدید است که نیاز به عمل جراحی خواهد داشت.

علائم دیسک کمر

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد فرق درد سیاتیک با دیسک کمر بهتر است با علائم دیسک کمر بیشتر آشنا شوید. این علائم معیار مناسبی برای تشخیص فرق سیاتیک و دیسک هستند.

• اولین و البته مهمترین علامت بروز دیسک کمر، وجود درد در قسمت پایین کمر است. درد ناشی از دیسک، چند روز طول میکشد و شدت درد به مرور زمان افزایش پیدا میکند.
• بی‌حسی و ضعف، نشانهای دیگر از بروز دیسک کمر هستند. این حالت در زمان راه رفتن و یا حتی نشستن بروز می‌کند. بی‌حسی و گزگز ناشی از دیسک کمر در ران پا، ساق و روی پا مشاهده میشود. 
• نشانه دیگری از دیسک کمر، که به نوعی فرق دیسک کمر با سیاتیک نیز است، وجود درد انتشاری، از قسمت کمرتا زیر زانوها خواهد بود. در برخی موارد، این درد تا مچ و حتی تا قسمت روی پاها نیز گسترش پیدا میکند.
• بی اختیاری ادرار و مدفوع، از دیگر علائم دیسک کمر هستند. این مشکلات، نشانهای هشداردهنده از ابتلا به بیماری سندروم کودا اکوئینا نیز هستند که به دلیل فشرده شدن ریشه‌های عصبی ستون فقرات به وجود میآید.

باید توجه داشت که تمامی علائم توضیح داده شده در تمامی موارد در افراد مبتلا به دیسک کمر دیده نمی-شود. برخی از این علائم نظیر درد رایجتر هستند و برخی دیگر مانند بی اختیاری دفع ادرار و مدفوع کمتر به چشم میخورند. 

پزشک چگونه دیسک کمر را تشخیص می‌دهد؟

برای تشخیص دیسک کمر در ابتدا باید به پزشک متخصص مراجعه نمایید. پزشک، با بررسی شرایط بیمار و نیز معاینه فیزیکی، نظر خود را در مورد علت درد بیان میکند. در صحبت از دیسک کمر، درد در ناحیه‌ی پایین کمر متمرکز شده و با حرکت و یا نشستن طولانی، بیشتر می‌شود. این نوع درد شدید و تیر کشنده است. اما درد سیاتیک، بیشتر در پای چپ احساس شده و از پایین کمر شروع شده و به سمت پایین پا گسترش پیدا می‌کند و گاهی نیز با بی‌حسی و یا ضعف پا همراه است.

برای تشخیص دقیق تفاوت سیاتیک با دیسک کمر، از روشهای مختلفی استفاده میشود؛ از جمله:

اشعه ایکس

یکی از رایجترین روشها برای تشخیص دیسک کمر، استفاده از اشعه ایکس است. به این روش پرتونگاری نیز گفته میشود. با استفاده از اشعه ایکس تصاویری از استخوان، اندام و بافتهای داخلی بدن به دست میآید. پزشک با استفاده از این عکسها میتواند نظر خود را برای تشخیص بیماری بیان کند.

ام آر آی

روشی دیگر برای تشخیص دیسک کمر، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی است. با استفاده از این روش، پزشک میتواند از اندامهای داخلی بدن عکس برداری می‌کند. جالب است بدانید که در این روش برای ایجاد تصاویر داخل بدن، از آهن رباهای بزرگ و رادیوفرکانس استفاده میشود.

میلوگرام

در این روش تشخیصی، رنگ مخصوصی را به درون مجراهای نخاع تزریق میکنند. با کمک این رنگ، تصاویر واضح و شفافی از ساختار درونی بدن به دست میآید که با توجه به این تصاویر، تفاوت بین سیاتیک با دیسک کمر مشخص می‌شود. 

سی تی اسکن

این روش ترکیبی از پرتو نگاری با فناوری رایانهای است. از این روش برای به دست آوردن تصاویر افقی استفاده میشود. پزشک، با استفاده از این روش از بخشهای مختلف بدن تصویر جامعی خواهد داشت و با کمک این تصاویر بیماری را تشخیص می‌دهد.

الکترومیوگرافی

نام دیگر این روش تشخیصی عضله نگاری است. در این روش، با استفاده از یک آزمایش خاص فعالیت الکتریکی و یا همان واکنش عضله در پاسخ به یک تحریک عصبی را بررسی میکنند. 

درمان دیسک کمر: بهترین روش‌های غیرجراحی برای کاهش درد

بعد از آشنایی با دیسک کمر، نوبت به آن میرسد تا با درمانهای دیسک کمر بیشتر آشنا شوید:

دارو درمانی

رایجترین درمان دیسک کمر، دارو درمانی است. اما مصرف دارو برای دیسک کمر، بدون نسخه پزشک به هیچ عنوان توصیه نمیشود. پزشک، با توجه به سابقه بیمار، داروهای مناسب با شرایط او را تجویز میکند. داروهای رایج برای درمان دیسک کمر عبارت هستند از: ناپروکسن، ایبوپروفن و…

مصرف این داروها در بیشتر موارد، سبب تسکین موقت درد دیسک کمر میشوند. اگر بنا به هر دلیلی، مصرف این داروها درد ناشی از دیسک کمر را کاهش ندهد، پزشک با در نظر گرفتن سایر شرایط داروهای قویتری را تجویز میکند. 

کمپرس سرد و گرم

کمپرس گرم پیشنهاد مناسبی برای کاهش درد ناشی از گرفتگی عضلات، نظیر درد دیسک کمر خواهد بود. کمپرس گرم سبب افزایش خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی به بافتهای بدن میشود. برای کاهش درد دیسک کمر میتوانید از کمپرس سرد نیز استفاده نمایید. کمپرس سرد به کاهش التهاب و آسیب کمک میکند.

فیزیوتراپی

انجام حرکات فیزیوتراپی برای توانبخشی به عضلات، بسیار مفید و موثر است. فیزیوتراپی، شامل درمانهای فعال و غیر فعال میشود. در درمانهای غیرفعال، بیمار مشارکت نداشته و درمانهای فعال نیز تنها با کمک بیمار انجام میگیرند. 

لیزر درمانی

برای درمان بسیاری از بیماریها، لیزر درمانی یک روش موثر است. برای بهبود درد ناشی از دیسک کمر، از امواج مادون قرمز و نور استفاده می‌شود. تابیدن این امواج، روند طبیعی بهبود دیسک کمر را سرعت می-بخشند. 

ماساژ درمانی

ماساژ منظم و البته اصولی روشی بسیار کاربردی برای کاهش درد دیسک کمر است. ماساژ دیسک کمر شامل: مالش دادن و وارد کردن ضربات کنترل شده به قسمت کمر میشود. در واقع انجام حرکات ماساژ با افزایش خون‌رسانی درد دیسک کمر را کاهش خواهد داد.

کمربند طبی

بستن کمربند طبی، از دیگر روشهای درمانی برای کاهش درد دیسک کمر است. استفاده از این کمربند باعث ثابت نگه داشتن ستون مهرهها میشود. کمربند طبی انواع مختلفی داشته و هر یک از این انواع نیز در موارد خاصی مورد استفاده قرار میگیرند. اگر قصد استفاده از کمربند طبی را دارید، بهتر است قبل از استفاده با پزشک متخصص مشورت کرده و با توجه به نظر پزشک نوع کمربند را انتخاب نمایید.

سیاتیک چیست و چگونه باعث ایجاد درد می‌شود؟

درد سیاتیک یکی از آزار دهندهترین دردهای عصبی است. این درد از کمر شروع شده و تا قسمت باسن، ران و حتی ساق پا ادامه پیدا میکند. دردهای سیاتیک، به طور ناگهانی شروع میشوند. در واقع این مورد یک فرق اساسی درد سیاتیک با دیسک است.

درد سیاتیک، انواع خفیف و شدید دارد. درد سیاتیک خفیف، با رعایت و انجام درمان بهبود پیدا می‌کند. در موارد حاد برای درمان درد سیاتیک شدید، باید عمل جراحی انجام داد. عصب سیاتیک از انتهای ستون فقرات شروع شده و در قسمت زانو به دو شاخه تقسیم می‌شود.

در توضیح محل دقیق قرارگیری عصب سیاتیک نمیتوان به سمت راست یا چپ بدن اشاره کرد. به بیانی بهتر عصب سیاتیک هم در سمت راست بدن قرار دارد و هم در سمت چپ! بنابراین فرق سیاتیک با دیسک کمر، در محل درد است. در مواردی که فرد در یک سمت از بدن خود احساس درد داشته باشد، به احتمال زیاد علت درد، دیسک یا همان فتق کمر است. رگ سیاتیک در هر دو سمت بدن قرار دارد و درد ناشی از آسیب به رگ سیاتیک هم در هر دو سمت بدن حس میشود.

بررسی مشکلات مختلفی که منجر به درد سیاتیک می‌شوند

دلایل زیادی وجود دارند که سبب آسیب دیدن ستون فقرات و بروز درد سیاتیک میشوند. از جمله این دلایل: وجود تومور عصبی، افتادن از ارتفاع و.. هستند. در ادامه برای شناخت بیشتر تفاوت بین سیاتیک با دیسک کمر، به توضیح بیشتر در مورد اصلیترین دلایل بروز درد سیاتیک میپردازیم: 

بیرون زدگی دیسک

مهرههای ستون فقرات توسط مایع غضروف مانندی از یکدیگر جدا میشوند. این ماده شفاف و ضخیم، در هنگام راه رفتن، انعطاف‌پذیری بدن را افزایش میدهد. آسیب دیدن این غضروف، سبب بیرون زدگی دیسک کمر میشود. بیرون زدگی دیسک کمر نیز احتمال آسیب دیدن عصب سیاتیک را افزایش خواهد داد.

در صورت بیرون زدگی دیسک کمر، عصب سیاتیک تحت فشار قرار میگیرد و این فشار در نهایت منجر به آسیب دیدن عصب سیاتیک و بروز درد میشود. 

تنگی کانال نخاعی

یکی دیگر از دلایل بروز درد سیاتیک، تنگی کانال نخاعی است. اگر کانال نخاعی، در قسمت تحتانی ستون فقرات از اندازه طبیعی تنگتر باشد، باعث ایجاد فشار به ریشههای عصبی اطراف نخاع می‌شود. عصب سیاتیک نیز در همین ناحیه قرار دارد و این افزایش فشار به ریشههای عصبی این قسمت از بدن، به معنای بروز درد سیاتیک است. 

اسپوندیلولیستیز

در مواردی که یکی از مهرههای موجود در ستون فقرات به سمت دیگری امتداد پیدا کند، گسترش استخوان نخاعی، سبب آسیب دیدن عصب سیاتیک میشود. 

سندروم پیریفورمیس

از دیگر دلایل بروز درد سیاتیک، وجود سندرومی به نام سندروم پیریفورمیس است. این سندروم یک نوع اختلال عضلانی محسوب میشود. وجود این سندروم سبب میشود تا عضلهی گلابی شکلی که در باسن وجود دارد، به صورت غیرارادی سفت و منقبض شود. سفت و منقبض شدن این عضله سبب تحریک عصب سیاتیک و در نتیجه بروز درد سیاتیک میشود. تاثیرگذاری این عضله بر روی بروز درد سیاتیک، از موارد فرق سیاتیک و دیسک محسوب میشود.

چگونه بفهمیم عصب سیاتیک آسیب دیده است؟

هنگامی که عصب سیاتیک، به هر دلیلی تحت فشار قرار بگیرد، علائمی نظیر: ضعف عضلانی، احساس سوزش در قسمت کف پا و کمر و نیز بروز بی‌حسی در اندام‌های تحتانی افراد به وجود خواهد آمد. 

به طور معمول، درد سیاتیک در کمر و باسن احساس میشود که در ادامه به توضیح بیشتر در این مورد می‌پردازیم:

• درد ناشی از سیاتیک با حرکت کردن شدیدتر میشود.
• افرادی که درد سیاتیک دارند، در پاهای خود ضعف و بی حسی دارند. این ضعف و بی حسی، در موارد بسیار شدید، منجر به از دست دادن پاها می‌شود.
• درد سیاتیک، با احساس گزگز یا سوزن سوزن شدن در پا و انگشتان پا همراه است. این علامت برای بسیاری از افراد آزار دهنده است. 
• درد عصب سیاتیک در برخی موارد میتواند سبب ناتوانی و بی اختیاری در کنترل مثانه و روده نیز بشود. 

لازم به توضیح است که برخی از این علائم رایجتر بوده و برخی دیگر نیز در موراد کمتری به چشم می‌خورند. 

راهنمای جامع درمان سیاتیک: از روش‌های غیرجراحی تا جراحی

برای درمان سیاتیک، بیشتر از داروهای شل‌کننده عضلانی و داروهای غیر استروئیدی استفاده میشود. در توجه کنید که انتخاب نوع روش درمانی، باید بر اساس نظر پزشک متخصص انجام شود. در ادامه تعدادی از برنامه‌های درمانی احتمالی پزشک را بررسی می‌کنیم:

داروهای غیر استروئیدی

داروهای غیر استروئیدی، تاثیر بسیار زیادی بر روی کاهش تورم و التهاب دارند. به همین دلیل، بهترین گزینه برای درمان گرفتگی و درد عصب سیاتیک هستند. از جمله داروهای غیر استروئیدی که برای کاهش التهاب مورد استفاده قرار میگیرند شامل: ناپروکسن، آسپرین؛ ایبوپروفن و… هستند.

داروهای شل کننده عضله

داروهای شل کننده عضله نظیر: باکلوفن، متوکاربامول و تیزانیدین برای کاهش درد سیاتیک موثر هستند. نوع داروهای درمانی استفاده شده در این خصوص نیز، از دیگر تفاوت‌های سیاتیک با دیسک کمر است. اما متاسفانه در برخی موارد، داروهای غیر استروئیدی و داروهای شل‌کننده، تاثیر زیادی برای کاهش درد سیاتیک ندارند. در چنین مواردی پزشک با در نظر گرفتن سابقه بیماری، مسکنهای قویتری را تجویز می-کند.

پماد

برای تسکین درد سیاتیک از پمادهای مسکن نیز استفاده میشود. پمادهایی نظیر: منتول، سالیسلات، کپسایسین و کانابیدیل به صورت موضعی استفاده شده و به دلیل داشتن اثرات مسکن، درد سیاتیک را کاهش میدهند. روش درمانی استفاده از پمادهای موضعی، در مقایسه با دیگر روشهای درمانی، سرعت اثرگذاری بیشتری خواهد داشت. با این وجود برای استفاده از پماد، بهتر است قبل از هر گونه اقدامی با پزشک متخصص مشورت کرده و تنها با تجویز پزشک مجاز به استفاده موضعی از پماد در محل درد هستید. 

سخن پایانی

در این مقاله به توضیح بیشتر در مورد فرق دیسک کمر با سیاتیک پرداختیم. در حالی که سیاتیک و دیسک کمر اغلب با هم مرتبط هستند، اما با هم تفاوت دارند. دیسک کمر یک بیماری بوده و درد سیاتیک یک نوع علامت است. تشخیص دقیق و درمان مناسب برای هر دو عارضه بسیار مهم است. از طرفی روند درمانی این دو مورد نیز کاملاً متفاوت خواهد بود. پزشک برای تشخیص دقیق‌تر این امر، از روش‌هایی مانند: معاینه فیزیکی، MRI، الکترودیاگنوستیک و… استفاده خواهد کرد. از طرفی به تفصیل گفتیم که عواملی مانند: تنگی کانال نخاعی، تومورها، عفونت‌ها و… نیز باعث بروز سیاتیک می‌شوند.

اگر شما نیز از بروز درد کمر و یا سیاتیک رنج می‌برید، بهتر است در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه نمایید. کلینیک ما با بهره‌گیری از کادری مجرب و متخصص، و پیشرفته‌ترین تجهیزات آماده‌ی خدمت به شما عزیزان است. سلامت شما تضمین ماست. همین امروز دردهای خود را رها کنید!