بررسی خشکی و سوزش کف پا

خشکی و سوزش کف پا یکی از مشکلات رایج پا است که می‌تواند زندگی افراد را تا حد زیادی تحت‌الشعاع قرار دهد. این مشکل معمولاً با درد و ناراحتی در زیر پا بروز پیدا می‌کند باعث اختلال در راه ‌رفتن صحیح و انجام فعالیت‌های روزانه می‌شود. شیوع این مشکل در زنان بیشتر از مردان گزارش شده و درمان‌های متعددی برای بهبود علائم حساسیت و التهاب کف پا پیشنهاد شده است. از مهمترین آن‌ها می‌توان به استفاده از کفی‌های طبی، ماساژ، دارو درمانی و طب سوزنی اشاره کرد. هر چند بهترین اقدام درمانی مراجعه به متخصص سوزش کف پا است. در این مقاله به بررسی علل و روش‌های درمان و علل خشکی یا سوزش کف پا می‌پردازیم.

علل سوزش و خشکی کف پا

سوزش و خشکی کف پا مشکل شایعی است که می‌تواند برای افراد مبتلا بسیار آزاردهنده و ناراحت‌کننده باشد. این علائم به‌صورت موقت و به دلیل عوامل محیطی مثل پوشیدن کفش‌های نامناسب یا محیط‌های خشک و گرم ایجاد شوند. اما در برخی موارد، خشکی کف پا نشان‌دهنده‌ مشکلات پوستی، عصبی یا ارتوپدی جدی‌تری است. در همین راستا برای شناخت بهتر اصلی‌ترین عوامل سوزش و خشکی کف پا قصد داریم به برخی از رایج‌ترین آن‌ها اشاره ‌کنیم.

• التهاب کفی پا در اثر تونل تارسال

فشرده‌شدن عصب تارسال در ناحیه مچ پا موجب سندرم تونل تارسال می‌شود. درصورتی‌که این عصب تحت‌فشار قرار بگیرد، ممکن است علائمی مانند خشکی و سوزش در کف پا به وجود بیاید. فشار وارده به عصب تارسال می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله التهاب، تورم، یا حتی عوامل مکانیکی نظیر فشار مستقیم روی عصب به علت پوشیدن مداوم کفش‌های تنگ و غیراستاندارد باشد.

• تأثیر تیروئید کم‌کار

اگر تیروئید کم‌کار دارید ممکن است دچار سوزش کف پا شوید. غده تیروئید در گردن مسئول تولید هورمون‌های تیروئیدی است که نقش مهمی در تنظیم متابولیسم بدن دارند. وقتی تیروئید کم‌کار می‌شود، تولید و ترشح  طبیعی هورمون‌های تیروئید تا حد قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. این وضعیت اختلالاتی در بدن ایجاد می‌کند که از جمله آن‌ها می‌توان به تغییر در سطح رطوبت پوست و ایجاد تورم در ناحیه مچ پاها و ایجاد سوزش و درد از طریق فشار بر روی اعصاب اشاره کرد.

• نوروپاتی و خشکی کف پا

التهاب کفی پا ممکن است ناشی از نوروپاتی باشد. این معضل در پی آسیب به عصب‌ها به دلیل عوامل مختلفی مثل دیابت، عوامل التهابی یا عفونی، آسیب و سایر اختلالات عصبی رخ می‌دهد.

نوروپاتی می‌تواند به تخریب عصب‌های حسی مسئول دریافت و انتقال درد منجر شود. این موضوع باعث کاهش حس در زیر پا می‌شود و در نتیجه فرد علائم خشکی و سوزش را تجربه می‌کند. علاوه بر خشکی و سوزش، نوروپاتی ممکن است با سایر علائم از جمله درد و احساس مورمورشدن در زیر پا همراه باشد.

• شارکو ماری توث (CMT) و التهاب کف پا

بروز آسیب عصب‌های حسی و حرکتی در سراسر بدن، تحت‌تأثیر بیماری شارکو ماری توث (CMT) صورت می‌گیرد که یک اختلال عصبی ژنتیکی است. این بیماری ارثی در نتیجه اختلال در ساختار عصبی و عملکرد آن رخ می‌دهد و اغلب باعث ضعف عضلات پا و دست می‌شود.

سوزش کف پا در اثر بیماری CMT ممکن است علاوه‌بر دلایل عصبی، به دلیل توانایی پایین عضلات پا در حمایت از قوس‌های طبیعی پا و تحمل وزن بروز کند. وقتی عضلات ضعیف می‌شوند، فشار بیشتری روی مفاصل و بافت‌های نرم وارد شده و منجر به سوزش و خشکی در زیر پا می‌شود. از طرفی، وقتی حس زیر پا به علت آسیب عصبی کم می‌شود، خشکی و سوزش در این ناحیه روی می‌دهد.

• خشک‌شدن و التهاب کفی پا به علت سوءتغذیه

سوزش و خشک‌شدن کف پا ممکن است به دلیل سوءتغذیه رخ دهد. به بیانی ساده‌تر تغذیه نامناسب و کمبود مواد مهم غذایی علاوه بر عدم تأمین مواد ضروری برای حفظ سلامت بدن موجب بروز چنین مشکلاتی می‌شود.

سوءتغذیه می‌تواند شامل کمبود ویتامین‌ها، مواد معدنی و روغن‌های چرب باشد. هرچه ویتامین A در بدن فرد کمتر باشد، می‌تواند منجر به خشکی پوست شود، در عوض پایین‌بودن سطح ویتامین B اختلال در هماهنگی عضلات، احساس خشکی و سوزش و درد در زیر پا را به همراه دارد.

همچنین، مشکلاتی مانند پایین‌بودن میزان گلبول‌های قرمز و کم‌خونی نیز عملکرد بدن را تحت‌تأثیر قرار داده و می‌تواند باعث سوزش و خشکی پا شوند.

• عفونت پای ورزشکار

این عفونت قارچی بیشتر در ورزشکاران و افرادی که فعالیت جسمانی شدید یا ورزش روزانه دارند، شایع است. علت اصلی این بیماری، رطوبت و اشتراک محیط است. علائم عفونت عبارتند از:

• خارش و سوزش پا به‌خصوص در میان انگشتان پا و سطح زیر پا
• خشکی و ترک‌های پوستی
• ترشحات و تغییر رنگ پوست پا
• بیماری‌های کلیوی و تجمع سموم

کلیه‌ها وظیفه تصفیه خون و تنظیم ترکیبات شیمیایی بدن را دارند. درصورتی‌که کلیه‌ها به‌درستی عمل نکنند، میزان سموم و مواد زائد در بدن افزایش می‌یابد چرا که خون تصفیه نمی‌شود. این سموم و مواد زائد می‌توانند به عروق خونی و بافت‌های مختلف بدن منتقل شده و به آسیب و التهاب در این اعضا و بافت‌ها منجر شوند. همچنین، تجمع سموم و مواد زائد در عروق و بافت‌های پوستی می‌تواند باعث خشکی و سوزش این ناحیه شود. علاوه بر خشکی و سوزش، بیماری کلیوی همچنین می‌تواند منجر به تورم در مچ‌ها شود. کلیه‌ها نقش مهمی در تنظیم میزان مایعات بدن دارند. درصورتی‌که کلیه‌ها به‌درستی عمل نکنند، میزان مایعات در بدن افزایش‌یافته و منجر به تورم در بافت‌ها می‌شود.

• خشکی کف پا در اثر عفونت ویروسی و باکتریایی

انواع عفونت‌های ویروسی و باکتریایی درمان نشده نیز زمینه‌ساز سوزش کف پا خواهد بود. این عفونت‌ها ممکن است به طور مستقیم توسط ویروس‌ها یا باکتری‌ها به پوست و بافت‌های پا منتقل شوند.

• سفلیس

سفلیس بیماری جنسی قابل‌انتقال است. در مواردی، عفونت می‌تواند سوزش و خشک‌شدن کفی پا را ایجاد کند. علاوه بر این، سفلیس می‌تواند به عروق کف پا آسیب برساند و باعث بروز زخم‌های پوستی در این ناحیه شود.

• زونا

عفونت ویروسی زونا، در اثر ویروس واریسلا زوستر بوجود می‌یابد. زونا می‌تواند بر روی پاها اثر بگذارد و باعث خشکی، سوزش و حساسیت آن‌ها شود. در نتیجه، با تحریک و التهاب عصب‌ها، می‌تواند علائم سوزش و درد در کف پا ایجاد کند.

• ویروس HIV

افراد مبتلا به ویروس HIV در معرض عفونت‌های قارچی و باکتریایی بیشتری قرار دارند. این عفونت‌ها می‌توانند خشکی و سوزش در پا ایجاد کنند.

• سی آر پی اس (CRPS)

این بیماری عمدتاً روی یک عضو خاص از بدن مثل دست یا پا بروز می‌یابد. سی آر پی اس می‌تواند باعث سوزش و خشکی کف پا شود. در بیشتر مواقع علت بیماری دقیقاً مشخص نیست و ممکن است پس از یک آسیب طبیعی مانند شکستگی، یا عمل جراحی اتفاق بیفتد.

• اریترومالالژی

اریترومالالژی یک بیماری ناشناخته و نادر است که می‌تواند به خشک‌شدن، داغی و التهاب کف پا منتهی شود. علت بروز اریترومالالژی هنوز دقیقاً مشخص نیست. اینبیماری با تغییراتی رنگ و دمای پوست، درد و احساس سوزش و گرمی در اندام‌ها همراه است. این بیماری معمولاً از دست‌ها و پاها شروع می‌شود و در مواقعی به سایر بخش‌های بدن گسترش می‌یابد.

• مشکلات کبدی

سوزش و خشکی کف پا ممکن است به عوامل مختلفی مثل مشکلات کبدی و تجمع سموم در بدن بستگی داشته باشد. در صورت وجود این مشکلات، بدن قادر به تصفیه و ازبین‌بردن مواد زائد و سموم نیست و این مسئله به عوارضی مانند خشکی و سوزش پوست، به‌ویژه در ناحیه کف پا منجر می‌شود.

• اختلالات هورمونی ناشی از بارداری

تغییرات هورمون‌ها در زنان در طی بارداری بسیار شایع است. این تغییرات باعث عوارض مختلفی در بدن از جمله سوزش کف پا می‌شود.

• چربی خون بالا

این علائم به دلیل مشکلات مرتبط با سطح چربی خون بالا رخ می‌دهد. وقتی سطح چربی‌های خونی مانند کلسترول و تری‌گلیسرید‌ها افزایش می‌یابد، عوارضی مانند خشکی و سوزش پوست در کفی پا بروز می‌یابد. عواملی که می‌توانند منجر به افزایش سطح چربی خون و هایپرلیپید شوند شامل تغذیه نامناسب، فعالیت بدنی ناکافی، ژنتیک و برخی بیماری‌ها مانند دیابت است.

• دیابت و آسیب‌های عصبی

دیابت یکی از علل شایع سوزش و خشک‌شدن کف پا است. دیابت باعث آسیب به اعصاب و عروق اندام‌ها به‌ویژه پا می‌شود. مبتلایان به دیابت، در پی بالارفتن قند خون، آسیب به اعصاب محیطی پا (نوروپاتی محیطی) محتمل است. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، این آسیب عصبی باعث اختلال در انتقال حس دما و درد به مغز می‌شود. به همین علت، فرد احساس درستی از وضعیت پای خود ندارد.

همچنین قند خون بالا، باعث آسیب به عروق خونی کوچک پا و کاهش جریان خون به بافت‌های آن ناجیه می‌شود. کم‌خونی ناشی از این عارضه، باعث خشکی و ترک‌خوردگی پوست پا می‌شود. خشکی و ترک پوست کفی پا در کنار اختلالات حسی، زمینه‌ساز سوزش و درد مزمن کف پا در افراد دیابتی است. کنترل قند خون و مراقبت از پا برای پیشگیری از این عارضه حائز اهمیت است.

• مصرف الکل و آسیب به اعصاب

مصرف مداوم و زیاد الکل می‌تواند باعث آسیب به اعصاب و در نتیجه خشکی کف پا شود. دلایل اصلی این آسیب به موارد ذیل بستگی دارد:

• کم‌شدن سطح ویتامین ب، آسیب عصبی و اختلال در انتقال حس صحیح به مغز
• التهاب و آسیب به اعصاب محیطی، احساس درد و سوزش در نواحی مختلف بدن از جمله کف پا
• کاهش جریان خون به اندام‌ها، کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها و تشدید آسیب عصبی
• خشکی و ترک‌خوردگی پوست و حساسیت و سوزش بیشتر کف پا
• شیمی‌درمانی و سوزش کف پا

یکی از عوارض جانبی شیمی‌درمانی، خشک‌شدن و التهاب کفی پا است. دلایل اصلی بروز این علائم عبارت‌اند از:

• آسیب مستقیم به اعصاب محیطی و التهاب و درد عصبی در نواحی مختلف از جمله کفی پا
• کاهش گلبول‌های سفید و ضعف سیستم ایمنی بدن، مستعدشدن بیمار به عفونت‌های قارچی و باکتریایی پوست، ناخن‌ها و التهاب کف پا
• خشکی پوست، ترک‌خوردگی و بروز حساسیت و سوزش کف پا
• کاهش اشتها و تهوع ناشی از شیمی‌درمانی، کمبود مواد معدنی و ویتامین‌های مهم برای سلامت پوست و اعصاب

درمان سوزش کف پا بسته به علل بروز آن

• سندرم تونل تارسال

درمان سندرم تونل تارسال به‌شدت علائم و علت آن متفاوت است. درصورتی‌که عامل اصلی فشردگی عصب تارسال التهاب باشد، ممکن است پزشک داروهای ضدالتهاب تجویز کند. از طرف دیگر پوشیدن کفش‌های مناسب برای محافظت از آسیب به عصب تارسال می‌تواند کمک‌کننده باشد. در موارد شدیدتر، فیزیوتراپی یا جراحی موردنیاز است. بنابراین، مشاوره و همکاری با متخصص عصب و جراح ارتوپد می‌تواند بسیار موثر باشد.

• کم‌کاری تیروئید

درمان کم‌کاری تیروئید بستگی به علت اصلی و شدت آن دارد. با استفاده از داروهای تجویز شده و تنظیم صحیح سطوح هورمون‌های تیروئید، می‌توان خشکی کف پا را کاهش داده و بهبودی را تجربه کرد.

• نوروپاتی

برای درمان مناسب باید روی علت نوروپاتی تمرکز کنیم. بسته به علت نوروپاتی، روش‌های مختلفی برای درمان وجود دارد. مثلاً، درصورتی‌که نوروپاتی ناشی از دیابت باشد، کنترل سطح قند خون و مصرف داروهای ضد دیابت می‌تواند مفید باشد. اگر علت سوزش، التهاب باشد، مصرف داروهای ضدالتهاب و درمان عامل التهابی می‌تواند به بهبودی منجر شود.

علاوه بر درمان علت پنهان نوروپاتی، مراقبت از علائم خشکی و التهاب کفی پا نیز مهم است. مرطوب نگه‌داشتن پوست به کمک مرطوب‌‌کننده‌ها، حفظ بهداشت پا، پوشیدن کفش‌های نرم و مناسب، جلوگیری از بروز آسیب و زخم شدن پا و مشاوره با متخصص می‌توانند مؤثر باشند.

• شارکو ماری توث (CMT)

هدفمندترین راه برای مدیریت علائم CMT درمان آن است. این درمان شامل ترکیبی از روش‌های مختلف شامل فیزیوتراپی برای تقویت عضلات، درمان تسکین درد، استفاده از کفش‌های ارتوپدیک و انجام تمرینات توان‌بخشی است.

• سوءتغذیه

درصورتی‌که خشکی کف پا به علت سوءتغذیه باشد، بهبود وضعیت تغذیه می‌تواند بهبود علائم را به همراه داشته باشد. ایجاد تنوع غذایی، خوردن ویتامین‌ها و مواد معدنی مثل گروه B، روغن‌های سالم و فاقد پالم یا روغن تراریخته و مصرف آب کافی همگی  برای بهبود تغذیه و حفظ سلامت پوست مؤثر هستند.

• بیماری پای ورزشکار

برای درمان عفونت پای ورزشکار، می‌توانید پاها را تمیز و خشک نگه دارید، از کرم‌ها، پودرها یا قطره‌های ضدقارچ موضعی موجود در داروخانه‌ها استفاده کنید. کفش مناسب بپوشید، در صورت عدم بهبود، مراجعه به پزشک را فراموش نکنید.

• تجمع سموم و مشکلات کلیوی

مانند هر بیماری دیگری برای درمان این معضل باید روی علت بیماری متمرکز شویم. از همین رو کنترل فشارخون، قند و کلسترول اولین قدم است. برای همین ممکن است پزشک داروهایی را برای بیمار تجویز کند. در مراحل پیشرفته‌تر درمان از طریق دیالیز و پیوند ممکن است.

• عفونت

برای درمان عفونت پزشک متخصص برای بیمار دارو تجویز می‌کند. برای هر عفونت یک درمان دارویی خاص ممکن است وجود داشته باشد، بنابراین تشخیص درست اولین گام درمان است.

• اریترومالالژی

درمان اریترومالالژی شامل تسکین علائم و کاهش شدت حملات است. به‌عنوان روش‌های تسکینی می‌توان از قراردادن اندام‌ها در آب سرد و برخی داروها مانند آسپرین و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی استفاده کرد.

• مشکلات کبدی

درمان این مشکلات بایستی به دنبال تشخیص دقیق علت اصلی باشد. درمان مشکلات کبدی شامل تغییر در رژیم غذایی، مصرف مکمل‌های غذایی مفید برای کبد و در برخی موارد، داروهای تجویز شده توسط پزشک معالج است. همچنین، داشتن سبک زندگی سالم، مصرف مواد غذایی سالم، ورزش منظم و مدیریت استرس نیز می‌تواند به بهبودی پوست کمک کند.

• اختلال هورمونی

برخی از راهکارهایی که می‌توانند در کاهش سوزش کف پا در دوران بارداری کمک کنند شامل مراقبت و رعایت بهداشت پوست، مصرف مواد غذایی سالم و کنترل اضافه‌وزن و فشار روی پاها، مصرف آب کافی و استفاده از کفش مناسب است.

• بالابودن چربی خون

برای کاهش خشک‌شدن و التهاب کفی پا به دلیل سطح بالای چربی خون، می‌توانید از راهکارهایی نظیر رژیم غذایی سالم، انجام ورزش منظم، مدیریت وزن، مراقبت از پوست و مشاوره با پزشک بهره‌مند شوید.

• الکل و آسیب عصبی ناشی از آن

کنترل یا قطع مصرف الکل، خوردن مکمل ویتامین B و مراقبت از سلامت پوست و اعصاب همگی در بهبود خشک‌شدن و التهاب کفی پا در اثر مصرف الکل زیاد مؤثر است.

• شیمی‌درمانی

انجام مراقبت‌های پوستی، استفاده از کرم‌های ترمیمی و مکمل‌های ویتامینی می‌تواند در کاهش خشکی و سوزش ناشی از شیمی‌درمانی مؤثر باشد.

سخن پایانی

خشکی و سوزش کف پا می‌تواند نشانه‌هایی از مشکلات مختلف در سطح پوست، سیستم عصبی، کبد، کلیه و مشکلات مرتبط با اسکلت و عضلات بدن باشد. در اکثر موارد مشورت و شرح سابقه پزشکی و علائم برای درمان مؤثر ضروری است. درصورتی‌که از این مشکلات رنج می‌برید، توصیه می‌شود هر چه سریع‌تر با متخصص ارتوپدی برای ریشه‌یابی و حل مشکل مشورت کنید.