درد عصب دست

درد عصب دست؛ به دلیل آسیب‌دیدگی حاد عصب دست، بیماری‌های خودایمنی، دیابت یا مصرف الکل

اعصاب دست وظایف مهمی را برعهده دارند. آنها علاوه بر تنظیم حرکت ماهیچه ها، بخشی از شبکه ای هستند که مواردی چون درد، فشار، دما و احساسات لامسه را به مغز منتقل می کنند.  در صورت آسیب دیدگی که می‌تواند در پی استفاده بیش از حد، فشار، آسیب یا اختلالات خودایمنی، دیابت یا سایر شرایط سلامتی بروز کند – ممکن است درد عصب دست، گزگز و بی حسی رخ دهد و همین مسئله می تواند زندگی روزمره را به طور جدی مختل کند.

منظور از درد عصب دست چیست؟

دست عضوی بسیار ظریف و دقیق متشکل از شبکه های مختلفی از جمله عروق خونی، عضلات و ماهیچه ها، تاندون ها، رباط ها، مجموعه‌های استخوانی و شبکه‌ای از رشته‌های عصبی پیچیده است. اعصاب به عنوان مهم‌ترین مجموعه تشکیل دهنده دست، برای ما این امکان را فراهم می‌کنند از دستان خود برای احساس و لمس بهتر اجسام استفاده کنیم و لمس کارکرد دست ها است.

این اعصاب هستند که وظیفه انتقال احساساتی را که با دستان خود حس کرده‌ایم به مغز برعهده دارند. همچون سایر سیستم های دست، سیستم عصبی نیز به دلیل آرایش دست مستعد آسیب است و این آسیب ها می تواند دست ها زا ناتوان کنند.

چنانچه از درد عصبی دست رنج می‌برید ممکن است سوال بکنید برای درد دست به چه دکتر مراجعه کنیم، با ما همراه باشید تا اطلاعات مفیدی در ارتباط با این درد و پزشک مناسب جهت اتخاد بهترین رویکرد درمانی به شما بگوییم.

علائم گرفتگی عصب دست شامل چه مواردی است؟

منظور از گرفتگی عصب در حقیقت همان گیرافتادگی عصب مدین اصلی‌ترین عصب دست یا تحت فشار بودن آن است که فرد در چنین شرایطی علائم مرتبط با نوروپاتی را از خود بروز خواهد داد.

علائم گرفتگی عصب دست شامل سوزن سوزن شدن، گزگز، مورمور شدن دست، بیحسی در دست، احساس خارش یا خزش، سرد و گرم شدن دست، ضعف و درد و مواردی از این دست خواهد بود.

به بیانی ساده‌تر می‌توانیم بگوییم علائم گرفتگی عصب دست در حقیقت به همان نوروپاتی مرتبط است که پیش از این بدان اشاره کرده‌ایم.

اصلی‌ترین دلایل بروز درد عصب دست چیست؟

اعصاب دست مستعد آسیب های مختلفی هستند که شامل آسیب های فشاری، کششی و آسیب دیدگی ناشی از بریدگی می‌باشد. صدمات فشاری و به لحاظ فیزیکی قادر به قطع کردن عصب نمی‌باشد، اما قادر به ایجاد اخلال در روند ارتباط آنها با مغز می‌باشد.

صدمات ناشی از بریدگی بسیار دشوار است، چرا که می تواند عامل بروز نتایج مختلفی باشد. به دلیل حضور عصب داخل یک کانال محافظ، در صورت قطع شدن یا بریدن عصب، در حالی که در صورت دست نخورده باقی ماندن کانال فوق، احتمال آنکه تارهای عصبی مجددا رشد کنند، وجود دارد اما اگر کانال نیز قطع شود، مداخله جراحی برای ترمیم رشته‌های عصبی کاملاً ضروری است. در صورتی که عصب قطع شده ترمیم نشود، یک نوروما یا اسکار عصبی می تواند ایجاد شود که بسیار دردناک خواهد بود.

بروز درد عصبی دست معمولاً در پی فشار وارد شدن به یکی از چند گروه عصبی عبوری از دست خواهد بود. به طور معمول، سه عصب اصلی موجود در دست می‌تواند عامل درد عصب دست باشد:

• عصب مدیان – عصب فوق از امتداد جلوی ساعد و داخل مچ دست عبور می‌کند. هنگامی که عصب مدیان تحت فشار قرار می‌گیرد، ممکن است سندرم تونل کارپال بروز کند و فرد در بکارگیری دست دچار اختلال شود.
• عصب شعاعی – عصب فوق از عضله سه سر بازو از داخل مچ دست تا خود دست گسترش می یابد. هنگامی که این عصب فشرده می شود، احتمال کاهش دامنه حرکتی و ضعف در دست وجود دارد.

عصب اولنار – عصب فوق از گردن تا دست امتداد یافته و از آرنج عبور می کند. هنگامی که عصب فوق فشرده می شود، احتمال بروز سندرم تونل کوبیتال وجود داشته و عملکرد حرکتی دست کاهش می‌یابد‌.

بیماری‌های احتمالی در بروز درد عصب دست چیست؟

در ادامه این مقاله قصد داریم به شرایط یا بیماری‌هایی که می‌تواند عامل درد عصبی دست باشد، اشاره کنیم:

• سندرم تونل کارپال: این بیماری که در پی تنگ شدن فضا برای اصلی‌ترین عصب عبوری از دست موسوم به عصب مدین بروز می‌کند، موجب تاثیر روی آن خواهد شد و می‌تواند علائمی چون بی حسی، مورمور و یا سوزن سوزن شدن را ایجاد کرده و یا عامل درد در انگشت شست، اشاره و میانی شود. این بیماری حتی می‌تواند عامل درد در بازوی بیمار باشد.
• استئوآرتریت: این بیماری که در حقیقت در پی التهاب مفاصل بروز می‌کند می‌تواند موجب درد و سفتی مفاصل گوناگون از جمله دست گردد و در مفاصل انگشت دست موجب خشکی، تورم و سفتی گردد.
• کیست: در این بیماری یک کیسه متشکل از مایعات ممکن است به شکل غیرطبیعی روی تاندون و یا نواحی اطراف آن ایجاد شود. این کیسه‌های غیرطبیعی با ایجاد توده‌ای دردناک روی مفاصل نیز می‌تواند عامل درد عصب دست باشد.
• انقباض دوپویترن: بیماری فوق می‌تواند موجب سفتی بافت زیرین کف دست شده و رفته رفته موجب سفت شدن انگشتان کوچک و حلقه گردد تا حدی که فرد رفته رفته قادر به خم کردن انگشتان خود نخواهد بود.
• انگشت ماشه‌ای: این عارضه که در پی آسیب به تاندون بروز می‌کند مانع صاف شدن طبیعی انگشت شده و فرد هر بار که برای صاف کردن انگشت خود تلاش می‌کند ممکن است شاهد قفل شدن انگشت در موقعیت خمیده باشد. این مسئله عامل درد کف دست و انگشت دست خواهد شد.
• انگشت چکشی یا همر توی: این عارضه در پی آسیب دیدگی مفصل نزدیک به ناخن بروز کرده و فرد به طور معمول بالای مفصل فوق بیمار درد و تورم را تجربه خواهد کرد و شاید نتواند مفصل فوق را به راحتی خم و راست نماید.

برخی عوامل موثر در بالابردن ریسک ابتلا به درد عصب دست

ابتلا به نوروپاتی (اسیب دیدگی اعصاب محیطی و بروز درد، بی حسی و ضعف دست و پا) می‌تواند از عوامل موثر در بروز درد عصب دست باشد. آنچه می‌تواند زمینه ساز ابتلا به نوروپاتی در فرد شود متفاوت است و ما در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:

• داشتن سابقه ابتلا به دیابت: ابتلا به دیابت را می‌توان یکی از اصلی‌ترین و در عین حال شناخته شده‌ترین عامل بروز نوروپاتی دانست. در حقیقت بالا رفتن قند خون می‌تواند عامل بروز نوروپاتی باشد. به همین دلیل لازم است مبتلایان به دیابت همواره از نظر ابتلا به نوروپاتی و آسیب عصبی احتمالی مورد ارزیابی قرار گیرند.
• کمبود ویتامین گروه ب، ایی و نیاسین: تمامی این ویتامین‌ها در پیشگیری از آسیب‌های عصبی مفید بوده و در نتیجه نبود میزان کافی آنها می‌تواند موجب بروز علائم نوروپاتی یا تظاهرات عصبی متعددی گردد.
• ابتلا به عفونت: برخی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی یا بیماری‌های عفونی چون HIV، زونا، انواع هپاتیت قادر به ایجاد نوروپاتی و علائمی چون درد عصب دست می‌باشد.
• الکلیسم: اعتیاد به مصرف مداوم مشروبات الکی می‌تواند عامل بروز نوروپاتی باشد.
• تومورها: وجود توده‌های تومور بر روی اعصاب دست می‌تواند به دلیل تحمیل فشار مضاعف روی اعصاب منجر به بروز نوروپاتی شود.
• ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی: برخی بیماری‌های خودایمنی مثل سندرم گیلن باره، لوپوس و حتی آرتریت روماتوئید می‌تواند عامل حمله سیستم ایمنی بدن به اعصاب باشد. در طی این بیماری‌ها به دلیل اشتباه بدن ممکن است بدن ناخواسته به سیستم عصبی خود حمله کرده و عامل پیدایش نوروپاتی گردد.
• آسیب دیدگی اعصاب: هر نوع آسیبی که به اعصاب وارد می‌شود یا موجب تحمیل فشار روی اعصاب دست می‌گردد می‌تواند عامل ایجاد نوروپاتی و در نتیجه درد عصب دست گردد، در صورت مزمن شدن فشار وارده به عصب، دست درد عصبی نیز مزمن خواهد شد. در چنین شرایطی برای جلوگیری از آسیب پایدار عصبی باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه نمایید.

علائم مرتبط با درد عصب دست کدام است؟

ابتدایی‌ترین علائم درد عصب دست که در پی آسیب‌دیدگی عصبی بروز کرده، از دست دادن حس خواهد بود به این معنا که گرما، سرما و درد در دست مشابه سایر نواحی بدن حس نمی شود، این مسئله می تواند منجر به آسیب های شدیدی چون سوختگی شود.

آسیب عصبی همچنین می تواند باعث احساس و درد شدید شود که به عنوان نورالژی شناخته می شود. ماهیچه‌هایی که توسط عصب آسیب دیده تامین می شوند، محرک الکتریکی خود را از دست می دهند و به تدریج فلج می شوند.

وقتی فردی دچار درد عصب دست می‌شود، احتمال بروز علائم مختلف وجود دارد. اگرچه به طور کلی، درد عصبی در دست علائم زیر را ایجاد می کند:

• گزگز یا بی‌حسی – هرگونه آسیب‌ عصبی می‌تواند عامل پدیداری علائمی چون سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی دست و انگشتان آن شود، این علامت بسیار شبیه بروز حس سوزن سوزن شدن در شرایط کاهش گردش خون است.
• کم شدن قابلیت انعطاف پذیری – آسیب دیدگی اعصاب دست موجب پایین آمدن قابلیت انعطاف پذیری و عملکرد حرکتی دست خواهد شد.
• کاهش توانایی دست – آسیب به اعصاب علاوه بر ضعف عمومی دست می‌تواند عامل کم شدن قدرت گرفتن اجسام در دست شود.
• احساس درد یا سوزش – آسیب دیدگی اعصاب دست عامل ایجاد احساس درد، درد تیرکشنده یا سوزش در دست شود.

فرآیند تشخیص درد عصب دست چگونه است؟

گرفتن شرح حال دقیق از بیمار و معاینه بالینی برای تعیین آسیب عصب بسیار مهم است. انجام آزمایشات بیشتر، مثل آزمایش سرعت هدایت عصبی به پزشک این امکان را می‌دهد تا ببیند سیگنال‌ها با چه سرعتی و به چه میزان در طول عصب به مغز منتقل می‌شوند.

اسکن MRI احتمالاً در برخی موارد مفید باشد، چرا که این آزمایش به پزشک این امکان را می‌دهد تا به درون دست نگاهی انداخته و بدون نیاز به بریدن آن، آسیب‌های وارده به دست و رگ‌ها را به صورت فیزیکی ببیند.

چه مدت زمان لازم است تا عصب آسیب دیده دست خوب شود؟

زمان بازسازی عصب آسیب دیده به میزان جدی بودن آسیب عصب و نوع آسیبی که متحمل شده‌اید، بستگی دارد. در صورتی که آسیب عصبی در حد یک ضربه خوردن یا کوفتگی بوده اما بریده نشده، باید طی 6 تا 12 هفته بهبود یابد. در صورتی که عصب بریده شده باشد پس از حدود 4 هفته استراحت پس از آسیب، احتمال آن وجود دارد که 1 میلی متر در روز رشد کند. هرچند در برخی مواقع بهبودی مستلزم انجام جراحی است.

نحوه درمان درد عصب دست چگونه است؟

از آنجا که علل بروز و علائم درد عصب دست متعدد است، تشخیص آن می تواند مشکلی باشد. به همین دلیل، هرگونه خوددرمانی و درمان خودسرانه می‌تواند اثری نداشته باشد. برای همین منظور ضروری است پزشک متخصص آسیب فوق را بررسی کرده تا تشخیص کاملی برای علت درد انجام دهد. تنها در چنین شرایطی امکان ارزیابی گزینه های درمانی وجود دارد.

پس از تکمیل فرآیند تشخیص، پزشک متخصص می تواند از میان گزینه های درمان درد عصب دست که در ادامه به آنها اشاره شده است یک مورد یا چند مورد را به طور مشترک برای بیمار تجویز کند.

• استراحت: با استراحت دادن به دست منظور عدم فعالیت با دست آسیب دیده یا بی حرکت کردن آن به کمک آتل، ممکن است بتوان تاحدودی درد عصبی دست را کم کرد.
• فیزیوتراپی یا کاردرمانی: با انجام حرکات فیزیوتراپی یا به کمک کاردرمانی می‌توان تاحدی فشار وارده به عصب دست را کاهش داد و به همان میزان از شدت درد عصب دست کاهید.
• تزریق کورتیکواستروئیدها: گاهی ممکن است هیچ یک از روش‌های درمانی اولیه و مصرف مسکن‌های خوراکی بدون نسخه جواب ندهد، در چنین شرایطی پزشک متخصص برای درمان درد عصب دست تزریق کورتیکواستروئیدها به داخل ناحیه تحت فشار را تجویز می‌کند.
• جراحی: در حالی که انجام جراحی معمولاً برای موارد چالش‌برانگیزتر و پیشرفته‌تر در نظر گرفته می‌شوند، با این حال چندین روش جراحی وجود دارد که می‌توانند درد عصبی دست و همچنین هر گونه بیماری زمینه‌ای را درمان کنند. اگر آسیب‌دیدگی عصب دست شدید باشد، احتمال آن وجود دارد که برای ترمیم آسیب و بازیابی عملکرد حرکتی دست، لازم باشد روی عصب آسیب دیده جراحی انجام شود.

اگر بخواهیم به اختصار بیان کنیم آسیب‌های عصبی را می‌توان با مصرف مسکن‌ها درمان کرد تا درد و ناراحتی‌های احتمالی تسکین یابد، علاوه بر آن در صورتی که بافت‌های اطراف مسئول درد عصبی باشند، احتمالاً لازم باشد پزشک داروهای ضدالتهاب را تجویز نماید. در موارد شدیدتر، تزریق استروئید ممکن است به تسکین درد و تورم نیز کمک کند. اگر هیچ کدام از راهکار موثر واقع نشود، جراحی آخرین گزینه درمانی است.

قرص مسکن برای درد عصب دست شامل چه قرص‌هایی است؟

برای تسکین درد‌های نوروپاتیک که در پی آسیب دیدگی اعصاب بروز می‌کند، پزشک متخصص ممکن است موارد ذیل را در قالب قرص مسکن برای درد عصب دست تجویز نماید:

در چنین شرایطی پزشک متخصص در ابتدا به تجویز مسکن‌های بدون نسخه از جمله ایپوبروفن، آسپرین و استامینوفن روی خواهد آورد. در صورتی که قرص‌های فوق موفق به تسیکن درد بیمار نگردد در مرحله بعدی پزشک به تجویز داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی روی می‌‌آورد. در صورتی که این موارد نیز به تسکین درد بیمار کمکی نکند قرص‌های گاباپنتین و پروگابالین به عنوان قرص مسکن برای درد عصب دست تجویز خواهد شد.

در برخی موارد دیگر نیز ممکن است پزشک متخصص از بلاک کننده‌های عصبی برای تسکین درد عصب دست استفاده نماید.

مسکن‌های اپیوئیدی، مانند اکسی کانتین، پرکوست، و موارد مشابه دیگر نیز ممکن است به عنوان قرص‌های درمان درد عصبی دست در نظر گرفته شوند، هرچند این گروه از قرص‌هایی که ارائه کردیم برای دردهای مزمن در نظر گرفته نشده‌اند.

سخن پایانی

آناتومی دست بسیار پیچیده است و از مجموعه‌ای از استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و رباط‌ها تشکیل شده که دارای سه عصب اصلی – عصب‌های رادیال، اولنار، و میانی همراه با شاخه‌های بسیاری است که حس و حرکت دست اشخاص را تنظیم می‌کنند.

به دلیل این پیچیدگی است که در مورد درد عصب دست و همچنین شرایط متعددی که می تواند منجر به آن شود، تنوع زیادی وجود دارد. اتخاد یک درمان خاص برای درد عصبی به علت آن بستگی دارد. با این حال، تمامی رویکردها از مدیریت خانگی گرفته تا جراحی ممکن است برای بهبود فرد ضروری باشد.

درد عصبی دست می تواند دلهره آور باشد. مهم است که به یاد داشته باشید می توان آن را به طور موثر مدیریت کرد. در حالی که ممکن است به تلاش مداوم و چندین روش نیاز باشد، سوزن سوزن شدن، بی حسی، از دست دادن عملکرد و درد مرتبط با آسیب به اعصاب قابل درمان است.

در بیشتر موارد، اقدامات پزشکی گسترده‌تر مانند جراحی‌ها ضروری نخواهد بود اما گاهی نیز تنها راه‌حل درمان مراجعه به یک جراح ارتوپد متبحر است. برای تسریع روند بهبودی ضروری است به هیچ وجه درخواست کمک پزشکی را به تعویق نیندازید. هر چه زودتر وارد عمل شوید، وضعیت دستانتان بهتر خواهد بود.

دکتر احمدرضا میربلوک