نکات مهم در مراقبت بعد از عمل تنگی کانال نخاع کمر

صفر تا صد مراقبت بعد از عمل تنگی کانال نخاع کمر

ستون فقرات یک نوع پشتیبان برای بدن انسان است که طناب نخاعی و اعصاب کانال نخاعی را می‌پوشاند و از آن محافظت می‌کند که در عین حال به ساختار بدن تحرک می‌بخشد. مانند هر قسمت متحرک بدن، ستون فقرات نیز می‌تواند با افزایش سن علائم ساییدگی و پارگی را نشان دهد.

چنین تغییرات دژنراتیو بیشتر در ستون فقرات کمری رخ می‌دهد و یکی از شایع‌ترین تغییرات، تنگ شدن کانال نخاعی کمر است. این مشکل با افزایش سن حدوداً برای افراد بالای ۶۵ سال به فراوانی از سوی متخصصان تشخیص داده می‌شود.

به‌رغم مشکلات معمول در سنین بالا، افراد مسن بیشتر برای کیفیت زندگی مطلوب تلاش می‌کنند. این امر سبب شده تا گزینه‌های درمانی زیادی برای تنگی کانال نخاع کمر از سوی متخصصان مطرح شود. یکی از راه‌های درمان تنگی کانال نخاع کمر، جراحی است و زمانی انجام می‌شود که بیمار از طریق درمان‌های دارویی یا سنتی خوب نشده باشد.

جراحی تنگی کانال نخاعی کمر به باز شدن کانال نخاع کمک فراوانی می‌کند. جراحی زمانی انجام می‌شود که فضای داخل ستون فقرات به علت خار استخوان، پارگی دیسک، آرتروز، فتق دیسک و سایر مشکلات دیگر باریک‌تر و تنگ شود که این باریک شدن کانال نخاعی فشار زیادی بر نخاع و عصب‌ها وارد می‌کند.

پزشک جراح مغز و اعصاب اقدام به برداشتن این فشار از روی ستون فقرات می‌کند و در صورتی بیمار می‌تواند از عمل تنگی کانال نخاع کمر خود جواب موفقیت‌آمیزی بگیرد که مراقبت های بعد از عمل تنگی کانال نخاعی کمر لازم را بعد از عمل همان‌طور که پزشک دستور می‌دهد رعایت کند. چند نمونه از مراقبت بعد از عمل تنگی کانال نخاع کمر را توضیح می‌دهیم تا از خودتان مراقبت کنید:

• اهمیت حرکت کردن و راه رفتن بعد از عمل: ثابت شده است هر چقدر بیمار به کمک پرستار یا همراه خود زودتر بعد از عمل بتواند چند قدم راه برود، دوره نقاهت، سریع‌تر سپری خواهد شد و نتایج حاصل از جراحی و سایر درمان‌ها بهتر خواهد شد. فرد حتماً باید روزانه چندین نوبت از رختخواب بلند شود و به مدت زمانی که متخصص تعیین می‌کند راه برود. روزهای اول را با کمک اطرافیان و در روزهای بعدی با استفاده از واکر یا عصا و در نهایت بدون کمک، حرکت کند. دلیل علمی اهمیت راه رفتن بعد از جراحی این است که از لخته خون و بالطبع آمبولی کشنده جلوگیری می‌کند.
• مراقبت از زخم: بعد از عمل مرتب باید زخم‌های جراحی خود را چک کنید تا از عفونت جلوگیری شود. این امر شامل تعویض باندها و نگهداری زخم در محیط خشک و تمیز است. ضمناً سیگار کشیدن و مصرف الکل را قطع کنید، این دو عامل می‌توانند در ترمیم زخم‌ها و بهبود شما مانع ایجاد کنند.
• کنترل درد: بیمار بعد از عمل جراحی تنگی کانال نخاعی کمر ممکن است درد خفیف تا شدیدی را احساس کند که این امر کاملاً طبیعی است. پزشک برای اینکه بیمار بتواند این درد را تحمل کند داروها و تکنیک‌هایی را برای کنترل درد تجویز می‌کند. داروها می‌توانند شامل استفاده از شیاف مسکن، داروهای ضد التهاب چون ایبوپروفن و ضد التهاب و تزریق‌های قوی مانند مورفین باشد.
• تعویض پانسمان: در بیشتر جراحی‌ها بیمار تا دو هفته باید پانسمان جراحی را طبق توصیه پزشک تعویض کند تا محل زخم از آلودگی پاک شود. برای ضد عفونی کردن ناحیه مورد نظر بنابر دستور متخصص یا از بتادین یا از سرم شست‌وشوی مخصوص باید استفاده کرد.
• استراحت کردن: باید یاد بگیرید بعد از عمل جراحی، چگونه درست بنشینید یا بایستید و چگونه استراحت کنید و بخوابید. همچنین بلند کردن اجسام سنگین نیز بعد از عمل جراحی بسیار مهم است که باید آنها را حمل نکنید، زیرا ممکن است بر زخم‌های بخیه‌شده فشار وارد شود و شرایط شما خطرناک‌تر شود؛ همچنین اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی استراحت می‌کنید.
• پیگیری‌های مرتب با پزشک: شما بعد از عمل جراحی باید مرتب به مطب دکتر مراجعه کنید تا از روند پیشرفت درمان خود آگاه شوید. در این صورت اگر پزشک صلاح بداند ممکن است در داروهای شما یا نکات مراقبتی‌ای که قبلاً به شما تذکر داده تغییراتی ایجاد کند.
• توجه به علائم احتمالی مشکل: اگر بعد از عمل جراحی تنگی کانال نخاع در خانه تغییراتی در علائم خود مشاهده کردید‌؛ مثلاً درد شما شدیدتر شد، علائم جدیدی پیدا کردید، نتوانستید راه بروید، دچار سرگیجه‌ها یا خونریزی‌های شدید شدید باید با پزشک خود در تماس باشید یا به اورژانس مراجعه کنید.
• استفاده از کمربند طبی: استفاده از کمربند طبی بعد از انجام جراحی تنگی کانال نخاعی کمر، می‌تواند به بیمار بسیار کمک کند؛ اما تصمیم برای استفاده از آن باید بر اساس توصیه پزشک انجام شود. برخی جراحان پیشنهاد می‌کنند که بیماران پس از جراحی باید برای یک تا دو هفته کمربند طبی ببندند. این کمربند (کمربند سخت، کمربند نرم و نوع بادی) به ثابت نگه داشتن کمر و جلوگیری از ضربه به آن در طول دوران نقاهت کمک می‌کند. با این حال، استفاده از کمربند طبی باید به درستی انجام شود؛ اگر کمربند بیش از حد سفت باشد فشار زیادی روی کمر وارد می‌شود که این می‌تواند به درد و آسیب بیشتر منجر شود؛ بنابراین همیشه باید مطمئن شوید که کمربند مناسب سایز شما و به درستی بسته شده است.
• استفاده از جوراب‌های فشارنده: این محصول را معمولاً بیمار باید چند ساعت قبل از عمل بپوشد و تا چندین روز بعد از آن طبق تجویز پزشک همچنان از آن استفاده کند.

علت تنگی کانال نخاع کمر به همراه علائم آن

باریک شدن یا تنگ شدن کانال نخاعی یعنی اینکه اعصاب جای کافی برای عملکرد خود تحت استرس فیزیولوژیکی ندارند؛ اگر این اتفاق در قسمت تحتانی ستون فقرات رخ دهد، تنگی کانال کمری به وجود می‌آید که بسته به وضعیت بدنی علائم آن ممکن است در باسن و پاها و گاهی اندام‌های دیگر بروز کند.

علائم مربوط شامل درد کمر، اختلالات حسی (بی‌حسی، گزگز، سوزش و غیره) از دست دادن کنترل بر عضلات (علائمی مانند فلجی) یا حتی گرفتگی عضله‌ها باشد.

همچنین افراد مبتلا به تنگی ستون فقرات معمولاً از محدودیت در توانایی راه رفتن خود رنج می‌برند به این صورت که با کمی پیاده‌روی علائم ذکرشده را تجربه می‌کنند و با خم کردن بالاتنه به سمت جلو درد آنها کاهش می‌یابد. تنگی ستون فقرات در قسمت تحتانی کمر به علل گوناگونی که در ابتدای مقاله ذکر شد، رخ می‌دهد؛ ولی در اکثر مواقع باریم شدن این ناحیه به دلیل سایش ایجاد می‌شود. چند نمونه از دلایل عبارت‌اند از:

1. خار استخوانی: خارهای استخوانی، در نزدیکی طناب نخاعی و در ستون فقرات رشد می‌کنند. این امر موجب می‌شود که فضای کمی برای نخاع باقی بماند. چنین مسئله‌ای تنگی کانال نخاعی را در فرد به وجود می‌آورد. افرادی که عموماً خار استخوانی یا استئوفیت را تجربه می‌کنند اکثراً در محدوده سنی 60 الی 70 سال هستند.
2. فتق دیسک: فتق دیسک رویدادی است که در ستون فقرات ایجاد می‌شود. این مشکل اکثراً به دلیل بلند کردن جسم سنگین، ضربه‌های پیاپی و گاهی خود به خود به وجود می‌آید. این امر سبب می‌شود مایع مرکزی آن به بیرون سرازیر شده و فضای کانال را باریک‌تر از حد معمول کند و تنگی کانال نخاعی را به وجود بیاورد.
3. توده‌ها: توده‌های ستون فقرات یا تومورهای نخاعی در بخش ستون فقرات به وجود می‌آیند و می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. این توده‌ها ممکن است به دلیل سرطان یا وجود سایر عوامل بر روی ستون فقرات ایجاد شوند و مشکلاتی چون درد، استرس، تنگی کانال نخاعی و گاهی فلج شدن را به وجود بیاورند.
4. آرتریت: آرتروز یا آرتریت نوعی بیماری التهابی است که یک یا چند مفصل را درگیر می‌کند و باعث تورم و درد و گرفتگی مفصل‌ها شوند از اعضایی که ممکن است دچار این عارضه شود ستون فقرات نام دارد؛ بنابراین آرتریت یکی از دلایل رایج به وجود آمدن تنگه کانال نخاع کمر است؛ البته باید بدانید که این بیماری اصولاً در افراد مسن رخ می‌دهد؛ اما در مواقع نادر در کودکان و جوانان نیز رخ می‌دهد.
5. ضخیم شدن رباط‌ها: ضخیم شدن رباط‌های ستون فقرات می‌تواند به عنوان یک عامل در پیشرفت تنگی کانال نخاعی عمل کند. این رباط‌ها به عنوان یک پل برای اندام‌ها و اسکلت‌های بدن هستند و آنها را از فشار و تورم محافظت می‌کنند؛ اما اگر رباط‌ها ضخیم شوند، می‌توانند سبب کم شدن فضای داخل کانال نخاع در قسمت‌های مختلف ستون فقرات شوند که در این صورت تنگی کانال رخ می‌دهد.

تشخیص تنگی کانال نخاع

تشخیص تنگی کانال نخاع پس از بررسی علائم و معاینات رادیولوژیک انجام می‌شود. مناسب‌ترین روش معاینه برای این امر تصویربرداری مغناطیسی یا ام‌آر‌آی از ستون فقرات کمری است.

این آزمایش اجازه می‌دهد تا ساختارهای عصبی، مفاصل مهره‌ای، رباط‌ها و در برخی موارد استخوان‌ها نشان داده شوند. پزشک پس از تجزیه و تحلیل دقیق، می‌تواند از این اطلاعات برای اظهارنظر در مورد نوع و میزان تنگی نخاعی استفاده کند. از معاینه‌های دیگر می‌توان به تصویربرداری با اشعه ایکس، سی‌تی اسکن و … اشاره کرد.

معرفی انواع جراحی برای تنگی کانال نخاع کمر

برای رفع تنگی کانال نخاعی چندین نوع جراحی وجود دارد که هر جراحی بستگی به علت مشکلی که در ستون فقرات رخ داده است، انجام می‌شود؛ مثلاً جراحی لامینکتومی که شایع‌ترین جراحی برای رفع فشار از کانال نخاع است.

در این رو‌ش، تمام یا بخشی از لامینا یا قسمتی از رباط‌های ضخیم‌شده، برداشته می‌شود و اکثراً شش ماه بعد از جراحی بیمار به طور کامل خوب می‌شود.

جراحی دوم به نام لامینوتومی است که این روش نیز همانند لامینکتومی، قسمتی از لامینا با عمل جراحی خارج می‌شود.

مورد سوم را فورامینوتومی نام دارد؛ وقتی جزئی از دیسک ستون فقرات به ریشه‌های عصبی نخاع فشار می‌آورد از این روش استفاده می‌شود. از دیگر موارد می‌توان جراحی فکتکتومی، لامینوپلاستی، فیوژن ستون فقرات، گذاشتن دستگاه برطرف‌کننده فشار در میان مهره‌ها نام برد. تمامی جراحی‌های نام‌برده شده ویژگی‌های خاص خود را دارند؛ ولی دوره نقاهت و نکات مراقبت‌های بعد از عمل همه آنها تقریباً یکی است.

دوره نقاهت پس از عمل تنگی کانال نخاع چقدر طول می‌کشد؟

بعد از انجام عمل جراحی برای رفع تنگی کانال نخاعی کمر، بیشتر افراد سه الی پنج روز در بیمارستان بستری می‌شوند و تحت مراقبت تیم پزشکی قرار می‌گیرند؛ البته مدت زمان ذکرشده تقریبی است و شاید بیمار دیگر، عمل جراحی سخت‌تری انجام داده و نیاز باشد که تعداد روزهای بیشتری را در بیمارستان بگذراند. با این حال بعد از چند روز بستری، بیمار مرخص می‌شود و باید ادامه مراقبت را در خانه انجام دهد؛ البته مراقبت‌های خانگی نیز باید طبق دستورات پزشک مربوطه باشد.

بیمار بعد از ترخیص باید به مدت چند روز استراحت کند. مدت زمان استراحت بستگی به شرایط بیمار چون تناسب اندام و مقدار فعالیتی که قبلاً انجام داده است، دارد.

همه افراد باید آگاه شوند که بعد از جراحی فوراً خوب نخواهند شد و باید دوره درمان را کامل کنند؛ مثلاً حدود 90 درصد افراد بعد از عمل تنگی کانال نخاعی باید درمان دارویی را آغاز کنند و در کنار آن به فیزیوتراپی بپردازند.

به طور کلی بیمار بعد از عمل یک الی دو هفته کامل استراحت کند و همچنین باید تلاش کند تا فعالیت‌های روزمره خود را کاهش دهد یا به طور کامل انجام ندهد و فقط تمرکز خود را بر روی درمان خود بگذارد.

مدت زمان ذکرشده برای استراحت قطعی نیست و ممکن است پزشک برای یک بیمار دیگر صلاح بداند و چهار الی شش هفته استراحت کامل را توصیه کند. بعد از جراحی، متخصص علاوه بر مدت زمان استراحت، دستورهایی از جمله نحوه نشستن، بلند شدن و ایستادن را به بیمار تذکر می‌دهد.