یکی از خطراتی که مدام ورزشکاران را تهدید می‌کند، کشیدگی رباط پشت زانو است. ورزش‌هایی که به حرکات ناگهانی، ضربات مستقیم یا چرخش‌های غیرطبیعی زانو مجاب می‌کنند، خطر آسیب‌دیدگی رباط صلیبی خلفی را افزایش می‌دهند. آسیب‌دیدگی‌های رباط‌های زانو شامل کشیدگی، پارگی جزئی یا کامل می‌شوند و باید سریعاً تحت درمان قرار بگیرد؛ زیرا با عدم درمان می‌تواند به مشکلات جدی همچون بی‌ثباتی زانو، درد مزمن، تخریب غضروف، آرتروز، آسیب‌دیدگی ساختار زانو و تغییر در الگوی راه رفتن می‌شود. تشخیص به‌موقع آسیب‌دیدگی رباط زانو و ارائه درمان مناسب در بهترین زمان، می‌تواند از تمام این خطرات جلوگیری کند و ورزشکاران را برای بازگشت هر چه سریع‌تر به روتین ورزشی خود آماده کند.
در این مقاله، ما شما را با مکانیسم رباط‌های پشت زانو آشنا می‌کنیم و علل و درمان پارگی رباط صلیبی بدون جراحی آن‌ها را با شما در میان می‌گذاریم تا بتوانید با آگاهی بیشتر از آسیب‌های بیشتر جلوگیری کنید.
فهرست مطالب
- آشنایی با رباط‌های پشت زانو
- نشانه‌های هشداردهنده آسیب‌دیدگی رباط پشت زانو و PCL
- تشخیص و درمان کشیدگی رباط صلیبی پشت زانو
- مقایسه روشهای جراحی و غیرجراحی در کشیدگی رباط پشت زانو
- نقش فیزیوتراپی در عملکرد زانو پس از کشیدگی رباط پشت زانو
- بریس‌های زانو و مدیریت کشیدگی رباط صلیبی خلفی پشت زانو
- پیشگیری از آسیب‌های رباط صلیبی خلفی در ورزشکاران
- تفاوت بین پارگی و کشیدگی رباط پشت زانو
- مدت زمان بهبودی در کشیدگی رباط های پشت زانو و رباط صلیبی
- نقش تغذیه در تسریع بهبودی کشیدگی رباط صلیبی خلفی زانو
- تأثیر کشیدگی رباط صلیبی خلفی و پشت زانو بر فعالیت‌های روزمره
- سخن پایانی
آشنایی با رباط‌های پشت زانو
لیگامان‌ها یا رباط‌هایی که پشت زانو قرار دارند، شامل رباط‌های صلیبی و جانبی هستند و نقشی بسیار حیاتی در حفظ ثبات مفصل زانو دارند. این رباط‌ها به‌عنوان نوارهای فیبری مستحکم و مقاوم در ساختار زانو، مانع حرکات غیرطبیعی زانو می‌شوند. رباط صلیبی خلفی در پشت زانو و رباط صلیبی قدامی در قسمت جلویی مفصل زانو قرار دارند و در کنار هم ظاهری شبیه به یک صلیب یا X دارند و به همین دلیل این‌طور نامیده می‌شوند. رباط صلیبی خلفی ضخامتی تقریباً دو برابر ضخامت رباط صلیبی قدامی دارد و به همین دلیل کمتر در معرض کشیدگی یا پارگی قرار دارد. با این حال، برای این‌که بتوانیم کشیدگی رباط پشت زانو را به‌درستی درک کنیم، در ادامه رباط‌های مهم زانو را معرفی می‌کنیم:
- رباط صلیبی قدامی یا ACL: این رباط در مرکز زانو قرار دارد و حرکات جلو به عقب استخوان درشت‌نی نسبت به استخوان ران را کنترل می‌کند. آسیب‌دیدگی این رباط از شایع‌ترین آسیب‌ها در ورزشکاران است و معمولاً از حرکات ناگهانی و تغییر جهت ناگهانی ناشی می‌شود.
- رباط صلیبی خلفی یا PCL: این رباط نیز در کنار ACL در مرکز زانو قرار دارد. PCL از حرکات بیش از حد استخوان درشت‌نی به عقب زانو جلوگیری می‌کند از این طریق احتمال آسیب‌دیدگی ساختار زانو را به حداقل می‌رساند. مگر این‌که این رباط بر اثر وارد شدن فشار و نیروهای ناگهانی بر زانو، دچار کشیدگی یا پارگی شود.
- رباط جانبی داخلی یا MCL: این رباط در بخش داخلی زانو قرار دارد و حرکات جانبی زانو را مدیریت می‌کند. این رباط در واقع مانند یک حامی از زانو در برابر نیروهای خارجی عمل می‌کند.
- رباط جانبی خارجی یا LCL: رباط LCL در بخش خارجی زانو قرار دارد و تقریباً عملکردی شبیه به MCL دارد و به ثبات بیشتر مفصل زانو کمک می‌کند.
نشانه‌های هشداردهنده آسیب‌دیدگی رباط پشت زانو و PCL
آسیب‌دیدگی‌های رباط صلیبی خلفی و سایر رباط‌های زانو، نشانه‌های هشداردهنده‌ای دارند که مراجعه فوری به پزشک را ضروری می‌سازند. درد و تورم، در کنار احساس بی‌ثباتی در مفصل زانو، از شایع‌ترین علائم کشیدگی و آسیب‌دیدگی‌های رباط PCL هستند. معمولاً تورم در عرض 2 تا 3 ساعت پس از آسیب ایجاد می‌شود و دلیل آن خونریزی در اطراف رباط آسیب‌دیده است. همچنین کبودی و حساسیت به لمس در کنار محدودیت ناگهانی در حرکت زانو، از دیگر علائم این چنین آسیب‌ها هستند. به‌علاوه سفتی مفصل زانو و ناتوانی شدید در بالا و پایین رفتن از پله نشان‌دهنده این است که برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر باید به پزشک مراجعه کنید؛ اما برخی دیگر از علائم هستند، که نشان‌دهنده خطرات جدی هستند که هر لحظه تعویق در درمان، می‌تواند به عواقب جبران‌ناپذیری منجر شود. در ادامه نشانه‌های هشدار را مرور می‌کنیم:
- درد شدید: درد مزمنی که با مصرف مسکن‌ها و استفاده از کمپرس سرد و گرم تسکین نمی‌یابد.
- تورم سریع: تورم زانو با سرعت زیادی گسترش می‌یابد.
- بی‌ثباتی و ناپایداری مداوم: ادامه‌دار بودن احساس بی‌ثباتی زانو یا اصطلاحاً خالی کردن زانو.
- مشکل در حرکت: در این مورد، پای آسیب‌دیده توان تحمل وزن بدن را ندارد و فرد تنها با زمین گذاشتن پا درد زیادی را تحمل می‌کند.
- کبودی گسترده: کبودی یا حساسیت شدید با سرعت زیادی در دیگر بخش‌های پا گسترش می‌یابد.
تشخیص و درمان کشیدگی رباط صلیبی پشت زانو
پیش از این‌که بتوانیم بهترین درمان را برای آسیب‌دیدگی رباط زانوی شما انتخاب کنیم، باید بتوان به‌درستی میزان و محل آسیب‌دیدگی را تشخیص دهیم. در بسیاری از موارد، تشخیص این‌که کدام رباط زانو آسیب دیده است، کا ساده‌ای نیست به روشهای تشخیص پزشکی نیاز دارد. پزشک معمولاً برای تشخیص کشیدگی یا پارگی رباط‌های زانو از روش‌هایی استفاده می‌کند که در ادامه آن‌ها را توضیح می‌دهیم:
- معاینه بالینی: پزشک ابتدا علائم و تاریخچه آسیب را بررسی می‌کند و سپس با تست‌های حرکتی می‌تواند وضعیت زانو را ارزیابی کند.
- تصویربرداری: در برخی موارد با تشخیص دقیق با معاینه بالینی و فیزیکی امکان‌پذیر نیست و پزشک انجام MRI یا رادیوگرافی را برای بررسی دقیق‌تر تجویز می‌کند.
پس از این‌که پزشک توانست از طریق برخی آزمایشات و تست‌ها، شدت و محل آسیب‌دیدگی را تشخیص دهد، نوبت آن است که برای درمان موثر متناسب با میزان آسیب اقدام کنید. برای مثال، استفاده از عصا در این دوران برای کاهش فشار روی زانو توصیه می‌شود. در صورتی که آسیب‌دیدگی رباط‌ها زیاد باشد، ممکن است برای توان‌بخشی مجدد به جراحی نیاز باشد.
معاینه وضعیت چرخش زانو، الگوی راه رفتن، معاینات عصبی عروقی، ارزیابی قدرت عضلانی، بررسی رفلکس و در مرحله آخر تصویربرداری سی‌تی‌اسکن برای تشخیص شکستگی یا دررفتگی و MRI برای تشخیص آسیب‌دیدگی‌های بافت نرم رباط یا مینیسک زانو مراحل تشخیص هستند و در ادامه مراحل درمان را توضیح می‌دهیم:
- استراحت و استفاده از کمپرس سرد: برای کاهش درد و تورم، استراحت کافی، پرهیز ارز فعالیت بدنی و کمپرس سرد توصیه می‌شود.
- فیزیوتراپی: تمرینات کششی و تقویتی که فیزیوتراپیست به شما برای افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری زانو توصیه می‌کند، از موثرترین راهکارهای درمانی هستند. همچنین برخی تکنیک‌های فیزیوتراپی مانند الکتروتراپی و ماساژدرمانی نیز ممکن است در کاهش درد و التهاب و تسریع روند بهبودی موثر باشند.
- باندپیچی و زانوبند: استفاده از باندپیچی و زانوبند می‌تواند با وارد کردن فشار، تورم را کاهش دهد و از ساختار زانو حمایت کند.
- داروهای ضدالتهاب و مسکن: ایبوپروفن و ناپروکسن از داروهایی هستند که پزشک اغلب برای کاهش درد و التهاب تجویز می‌کند.
- جراحی: در موارد شدید که فرد درد شدید و مداومی را تجربه می‌کند و به بی‌ثباتی و محدودیت حرکتی شدید دچار شده است، تنها راهکار موثر جراحی ترمیم یا آرتروسکوپی است.
مقایسه روشهای جراحی و غیرجراحی در کشیدگی رباط پشت زانو
آسیب‌های رباط صلیبی خلفی یا PCL درجه 1 یا درجه 2، متناسب با میزان و شدت آسیب درمان می‌شوند. نباید انتظار داشته باشید که درمان آسیب‌دیدگی زانوی شما، بدون مراجعه به پزشک و انجام برخی از آزمایشات، قابل تشخیص باشد. در بسیاری از موارد، آسیب‌دیدگی‌های جزئی که به پارگی رباط منجر نشده است، با روشهای غیرجراحی نیز قابل درمان هستند. با این حال، در برخی موارد، آسیب‌دیدگی تا حدی پیشرفت کرده است و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده، که تنها راه چاره برای توان‌بخشی زانو، جراحی است. برنامه‌های توان‌بخشی شامل تقویت عضلات اطراف زانو مخصوصاً عضلات چهار سر ران می‌شود و روشهای جراحی و غیرجراحی در این مورد، اهداف تقریباً یکسانی دارند.
روشهای جراحی شامل جراحی آرتروسکوپی، ترمیم بافت و جراحی باز می‌شوند که برای ترمیم و بازسازی رباط‌های با آسیب‌دیدگی شدید مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه با این روشهای جراحی آشنا می‌شویم:
- آرتروسکوپی: این روش از روشهای کم‌تهاجمی است که در آن جراح از طریق برش‌های کوچک در زانو به ساختار زانو دسترسی پیدا می‌کند. در این روش از دوربین و ابزارهای خاص استفاده می‌شود. آرتروسکوپ وارد مفصل می‌شود و پس از مشاهده شدت آسیب برای درمان اقدام می‌شود. این روش معمولاً مدت زمان بستری و نقاهت کوتاهی دارد.
- جراحی باز: در موارد شدیدتر ممکن است به جراحی باز نیاز باشد تا برای درمان رباط آسیب‌دیده، رباط خارج شود و بافتی جدید از بدن بیمار یا اهداکنندگان جایگزین آن شود. در این نوع جراحی به برش‌های بزرگ‌تری نیاز است.
- ترمیم بافت: در برخی موارد پزشک تصمیم می‌گیرد که به‌جای خارج کردن رباط آسیب‌دیده به ترمیم آن بپردازد. این روش شامل بخیه زدن و اتصال مجدد رباط است.
نقش فیزیوتراپی در عملکرد زانو پس از کشیدگی رباط پشت زانو
- تقویت عضلات اطراف زانو: تقویت عضلات چهارسر ران و همسترینگ از اهداف اصلی فیزیوتراپی در درمان آسیب‌دیدگی رباط زانو است. این عضلات به پایداری و ثبات زانو کمک می‌کنند و موجب می‌شوند که به فشار کمتری به مفصل وارد شوند. به همین دلیل تقویت کردن آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.
- افزایش دامنه حرکتی: با تمرینات کششی و تکنیک‌های دستی، سفتی مفصل کاهش می‌یابد و از این طریق فرد می‌تواند دامنه حرکتی سابق خود را بازیابد.
- کاهش درد و التهاب: داروهای مسکن و ضدالتهاب غیراستروئیدی، گرما و سرمادرمانی، تحریک الکتریکی و اولتراسوند برای کاهش درد و التهاب آسیب‌دیدگی‌های خفیف یا شدید رباط‌های زانو مناسب هستند؛ اما با تاثیرات فیزیوتراپی تکمیل می‌شوند.
- آگاهی‌بخشی: فیزیوتراپیست‌ها بهتر از هر کس دیگر می‌توانند بیمار را در جریان آسیب‌های واردشده قرار دهند و او را در مراقبت از زانو و پیشگیری از آسیب‌های بیشتر در آینده کمک کند.
- پیشگیری از آسیب‌های بیشتر: با افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات، خطر آسیب‌های جدید کاهش می‌یابد و فرد می‌تواند سریع‌تر به فعالیت‌های گذشته خود برگردد.
بریس‌های زانو و مدیریت کشیدگی رباط صلیبی خلفی پشت زانو
پیشگیری از آسیب‌های رباط صلیبی خلفی در ورزشکاران
- تقویت عضلات اطراف زانو: تقویت عضلات چهارسر ران و همسترینگ با تمرینات مقاومتی مانند اسکوات، لانج و ددلیفت می‌توانند به حمایت از مفصل زانو کمک کنند و احتمال آسیب را به حداقل برسانند.
- تمرینات تعادل و هماهنگی: با انجام دادن این تمرینات، ورزشکاران می‌توانند در مواقع خطر، مانند پرش و فرودهای شدید و خطرناک، تعادل خود را حفظ کنند و واکنش‌های سریع‌تری داشته باشند که آسیب‌های حرکات نادرست را به حداقل می‌رساند.
- گرم کردن و کشش قبل از ورزش: حرکات کششی و گرم کردن قبل از ورزش باید به‌مدت 10 تا 15 دقیقه باشد تا به شل شدن عضلات و کاهش خطرات آسیب‌های جدی کمک کند. تمرکز این حرکات باید بر گرم کردن عضلات چهارسر ران و همسترینگ باشد.
- رعایت تکنیک‌های صحیح حرکتی: یادگیری تکنیک‌های صحیح پریدن، فرود آمدن و تغییر جهت می‌تواند فرد را از موارد خطر آگاه کند تا ورزشکار بتواند پیش از بروز هر گونه آسیب ناشی از حرکات نادرست، آن را متوقف کند.
- اجتناب از فعالیت‌های سنگین و خطرناک در زمان خستگی: ورزش در زمان خستگی عضلات، احتمال آسیب‌دیدگی رباط را افزایش می‌دهد. ورزشکاران باید از فعالیت در زمان خستگی پرهیز کنند.
- استفاده از تجهیزات حمایتی: در برخی ورزش‌ها به وسایلی برای ایمنی بیشتر نیاز است. ورزشکاران نباید هرگز از استفاده از آن‌ها غافل باشند.
تفاوت بین پارگی و کشیدگی رباط پشت زانو
مدت زمان بهبودی در کشیدگی رباط های پشت زانو و رباط صلیبی
- کشیدگی جزئی: با کشیدگی رباط‌های پشت زانو، معمولاً پس از دو تا چهار هفته به بهبودی می‌رسید.
- پارگی نسبی: در صورت پارگی نسبی رباط‌های صلیبی، با کمک فیزیوتراپی می‌توانید پس از 3 ماه بهبودی خود را بازیابید.
- پارگی کامل بدون جراحی: در بسیاری از موارد، پارگی کامل رباط‌های صلیبی بدون این‌که برای درمان به جراحی اقدام کنید، ممکن است هرگز بهبود نیابند و خطرات دیگری را منجر شوند.
- پارگی کامل با جراحی: پس از جراحی بازسازی، معمولاً تا بهبودی به 9 تا 12 ماه زمان نیاز است. البته این مدت زمان با توجه به سن، سلامت عمومی و برنامه‌های توان‌بخشی متغیر است.
نقش تغذیه در تسریع بهبودی کشیدگی رباط صلیبی خلفی زانو
- پروتئین: دریافت پروتئین کافی برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده بدن از جمله رباط‌ها، تاندون‌ها و مینیسک‌ها ضروری است. در این دوران از مصرف گوشت، مرغ، ماهی، حبوبات و لبنیات غافل نمانید.
- گلوکزامین و کندرویتین: این مکمل‌ها در ایجات تاندون‌ها، رباط‌ها و غضروف‌ها نقش مهمی دارند. منابع غذایی حاوی این مکمل‌ها عبارتند از آب استخوان، غشای پوسته تخم مرغ ،سوپ قلم و غضروف گوشت.
- آمینواسید: بدن برای تولید کلاژن‌های ضروری به آمینواسید نیاز دارد. کلاژن به بهبودی رباط‌ها و تاندون‌ها کمک شایانی می‌کند. مواد غذایی حاوی اسیدهای آمینه عبارتند از گوشت بدون چربی، ماهی، مرغ، تخم مرغ و محصولات لبنی.
- ویتامین C: برای تولید کلاژن، لازم است که بدن شما ویتامین C کافی دریافت کند. در این دوران، فلفل دلمه‌ای، میوه‌ها، توت فرنگی و اسفناج مصرف کنید.
- ویتامین B: ویتامین B به رشد و ترمیم سلول‌ها و بافت‌ها کمک می‌کند تا بهبود تسریع شود. نخود، غذاهای دریایی، گوشت سفید، سیب‌زمینی، گل کلم، موز، گوشت گاو و تخم مرغ حاوی این ویتامین هستند.
- ویتامین D: برای این‌که بدن قادر به جذب کلسیم باشد، به این ویتامین نیاز است. از نور خورشید دور نمانید، ماهی چرب و مکمل‌های ویتامین را مصرف کنید.
- آهن: وجود آهن کافی برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده لازم است. غلات، میوه‌ها، حبوبات و گوشت قرمز مصرف کنید.
- روی: با مصرف روی کافی رشد بافت‌های جدید تقویت می‌شود و بافت‌های آسیب‌دیده ترمیم می‌شوند. علاوه بر این، روی در کاهش التهاب زمان آسیب‌دیدگی و کشیدگی رباط موثر است.
- اسید هیالورونیک: در بافت پوست، استخوان، تاندون و مایع مفصلی اسید هیالورونیک یافت می‌شود و دلیل وجود آن روان کردن مفاصل و جلوگیری از فرسایش و تغییر شکل استخوان‌ها است. مصرف سوپ قلم، سبزیجات ریشه‌ای مانند هویج، سیب‌زمینی شیرین، شلغم و سبزیجات تیره‌رنگ در دوران بهبودی مفید است.
- کلسیم: همه می‌دانیم که کلسیم چه‌قدر برای سلامت استخوان‌ها و مفاصل ضروری است. از مصرف شیر، ماست، پنیر، کلم بروکلی و سبزیجات با برگ سبز غافل نمانید.
تأثیر کشیدگی رباط صلیبی خلفی و پشت زانو بر فعالیت‌های روزمره
- فیزیوتراپی: با استفاده از تمرینات فیزیوتراپی دامنه حرکتی و استحکام زانو بهبود می‌یابد
- دارودرمانی: داروهای مسکن و ضدالتهاب برای کنترل درد و التهاب مفید هستند
- استفاده از عصا یا واکر: با استفاده از عصا، فشار روی مفصل کاهش می‌یابد و رباط‌ها فرصت کافی را برای ترمیم خواهند داشت
- زانوبند: برای حمایت از زانو و کمک به رفع ورم و التهاب می‌توانید از بریس‌ها و زانوبندها استفاده کنید
- تغذیه سالم و استراحت: تغذیه سالم به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند و داشتن استراحت کافی از تشدید آسیب‌ها جلوگیری می‌کند
- کمپرس یخ: برای کاهش ورم و درد می‌توانید از کمپرس سرد استفاده کنید
سخن پایانی
