درمان سوزش کف پا در بیماران دیابتی امکان‌پذیر است؟ متخصص سوزش کف پا کیست؟ سوزش کف پا به احساس سوزشی اطلاق می‌شود که در قسمت کف و انگشتان پا ایجاد می‌شود که علل مختلف یا حتی یک عامل ناشناخته می‌تواند باعث ایجاد آن شود. متداول‌ترین عامل سوزش کف پا، نوروپاتی یا آسیب عصب است که با بیماری دیابت ارتباط دارد.
دیابت، به‌ویژه نوع ۲ آن، می‌تواند بر سیستم عصبی و گردش خون تأثیر بگذارد و در نتیجه منجر به مشکلاتی همچون نوروپاتی دیابتی، اختلال در خون‌رسانی و عفونت‌های پوستی شود. این شرایط به طور مستقیم بر سلامت پاها تأثیر گذاشته و داغی، درد و ناراحتی را به همراه دارد. در این مقاله عوامل و همچنین روش‌های درمانی و درمان‌های خانگی سوزش کف پا توضیح داده می‌شود. در این مقاله نیز به بررسی بیشتر بیماری دیابت، تشخیص و همچنین درمان سوزش کف پا افراد دیابتی خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
مفهوم نوروپاتی دیابتی
در صورت ابتلا به دیابت و داشتن علائم گزگز، کرختی، بی‌حسی و نوروپاتی ممکن است دچار درد عصبی دیابتی یا نوروپاتی شده باشید. محدودشدن جریان خون به اعصاب آسیب‌دیده منجر به درد مزمنی در اندام‌ها و به‌خصوص پاها می‌شود که می‌تواند انجام ساده‌ترین کارها را هم بسیار سخت کند.
در نوروپاتی دیابتی قند خون بالا باعث آسیب به اعصاب شده و بیشتر به اعصاب پاها آسیب رسانده و احساس سوزش در پا بخصوص کف پا ایجاد می‌کند.
باتوجه‌به آسیب اعصاب، علائم نوروپاتی دیابتی شامل درد، بی‌حسی و سوزش در پاها و دست‌ها می‌باشد. همچنین درصد ایجاد مشکلات در سیستم گوارش، دستگاه ادراری، عروق خونی و قلب در صورت ابتلا به نوروپاتی دیابتی بالا است.
تأثیرگذارترین روش درمان نوروپاتی در بیماران مبتلا به دیابت رژیم غذایی متعادل، ورزش، پیاده‌روی روزانه و مصرف داروهای تجویز شده است.
انواع نوروپاتی دیابتی کدام است و چه علائمی دارد؟
نوروپاتی شامل چهار نوع مختلف است که علائم آن در هر فردی به شکل کاملاً متفاوتی بروز می‌یابد. سوزش در کفی پا و سایر علائم معمولاً به‌تدریج ایجاد می‌شود و تا زمانی که آسیب عصبی جدی نباشد، بیماران احتمالاً متوجه علائم آن نمی‌شوند.
نوروپاتی محیطی
این نوع نوروپاتی را، نوروپاتی محیطی دیستال دوطرفه نیز می‌نامند که مشخصاً روی اعصاب پا و دست تأثیر می‌گذارد. نوروپاتی دیابتی محیطی متداول‌ترین نوع نوروپاتی است که در آن اعصاب پیرامونی مغز و نخاع آسیب می‌بینند. نوروپاتی محیطی دیابتی می‌تواند شامل نوروپاتی حرکتی، نوروپاتی حسی یا هر دو باشد. از جمله علائم نوروپاتی محیطی می‌توان به:
بی‌حسی یا کاهش و عدم توانایی در احساس درد و سوزن‌سوزن‌شدن یا سوزش در کف پا یا دست
گرفتگی یا درد بسیار شدید در دست و پاها
ضعف در عضلات دست و پاها
ایجاد حساسیت شدید به لمس‌شدن
بروز علائم زخم و عفونت پا و آسیب در استخوان و مفاصل پا
نوروپاتی اتونومیک یا خودمختار
کنترل و مدیریت ضربان قلب، فشارخون و عملکرد اندام‌های دیگر بدن بر عهده سیستم عصبی خودکار است. دیابت با تأثیر مستقیم بر روی این نواحی، می‌تواند علائم و نشانه‌هایی را ایجاد کند. دیس اتونومی با علائمی مثل نفهمیدن افت قند خون، مشکلات کلیوی، اختلال در عملکرد مثانه یا روده، افتادن فشار حین جابه‌جایی (یکباره بلندشدن)، داشتن حالت تهوع، استفراغ و نبود اشتهای کافی، عدم توانایی در بلع مناسب غذا و تغییر در میزان تعریق (کم‌وزیاد شدن غیرعادی) همراه است.
نوروپاتی پروگزیمال
نوع نادر نوروپاتی بیشتر بر اعصاب پاها، شکم و قفسه سینه تأثیر گذاشته و علائم آن معمولاً یک طرف بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، و بندرت به سمت دیگر بدن گسترش می‌یابد. علائم و نشانه‌های نوروپاتی پروگزیمال شامل موارد زیر است:
درد شدید در ساق، ران و لگن
ضعف ماهیچه‌های ران و ساق
احساس درد شدید در شکم یا قفسه سینه
مشکل تغییر وضعیت بدن از حالت نشسته به ایستاده
مونونوروپاتی یا نوروپاتی کانونی
علائم مونونوروپاتی می‌تواند از آسیب به یک عصب خاص در بدن بروز کند که اغلب با مشکل در تمرکز، فلج صورت، گزگز و یا بی‌حسی در اندام‌ها و درد در عضلات پا همراه است.
بیشتر مبتلایان دیابت احتمالاً به انواع نوروپاتی مبتلا شده و علائم این بیماری و به‌خصوص احساس نوروپاتی را تجربه کنند. اما توجه داشته باشید که برخی فاکتورها احتمال آسیب عصبی را بیشتر می‌کنند. این فاکتورها شامل عدم کنترل قند خون به طور مرتب، اضافه‌وزن، سیگار، مصرف الکل، عدم تحرک و ورزش و داشتن رژیم غذایی با میزان بالای چربی، قند و کربوهیدرات.
هریک از این عوامل در بیماران مبتلا به دیابت، رگ‌های خونی را باریک و سفت کرده و جریان خون به پاها و سایر اندام‌ها را کاهش می‌دهند که در نتیجه این امر التیام و بهبود زخم‌ها دشوارتر شده و به اعصاب محیطی آسیب می‌رسد. به همین دلیل است که احساس نوروپاتی بیشتر در این دسته افراد دیده می‌شود.
شایع‌ترین علل سوزش در کف پا
احساس سوزش در کف پا و سایر علائم مرتبط با آن ممکن است ناشی از برخی شرایط زمینه‌ای یا بیماری‌های مختلف باشد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
نوروپاتی محیطی
نوروپاتی محیطی یکی از علل کرختی و سوزش کف پا در بیماران دیابتی است. علائم نوروپاتی محیطی زمانی بروز می‌کند که اعصاب حسی محیطی آسیب ببینند. در افرادی که سال‌های طولانی به دیابت مبتلا بوده‌اند، احتمال ابتلا به نوروپاتی محیطی نیز وجود دارد. نوروپاتی محیطی هم‌زمان با دیابت ایجاد می‌شود و احتمالاً در طول زمان شدیدتر می‌شود.
سایر شرایطی که می‌توانند باعث نوروپاتی محیطی شوند عبارت‌اند از داروهای شیمی‌درمانی، برخی بیماری‌های ارثی و ژنتیکی، اختلالات خودایمنی، قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی، عفونت‌ها، بیماری‌های داخلی و مصرف الکل.
دیابت
دیابت نوع 1 و 2 احتمالاً بر اعصاب محیطی و به ویژه اعصاب پاها تأثیر گذاشته و موجب نوروپاتی ها شود. سطوح بالای گلوکز در خون که به درستی مدیریت نشود، می‌تواند در طولانی مدت به اعصاب محیطی شما آسیب برساند.
قند خون بالا همچنین بر نحوه انتقال پیام از اعصاب تأثیر گذاشته و می‌تواند موجب تضعیف دیواره رگ‌های خونی شده که در نتیجه موجب بی‌حسی در پاها، درد، التهاب و به‌ویژه نوروپاتی شود. ازاین‌رو آشنایی با روش‌های درمان نوروپاتی در بیماران مبتلا به دیابت ضروری است.
کم‌کاری تیروئید
کم‌کاری غده تیروئید که اغلب با افزایش وزن، خشکی پوست یا خستگی همراه است ممکن است باعث سوزش در کف پاها و سایر اعضای بدن شود.
عفونت‌ها
عفونت‌های قارچی که توسط قارچی به نام درماتوفیت ایجاد می‌شوند نیز می‌توانند در بروز علائم سوزش در کفی پاها نقش داشته باشند. عفونت‌های قارچی ممکن است با خارش، سوزش بین انگشتان پا و کف پا همراه باشد.
روش تشخیص سوزش کف پا در بیماران دیابتی
ازآنجایی‌که هیچ آزمایش دقیقی برای تشخیص علت سوزش در کفی پا وجود ندارد، پزشکان از طریق معاینه جسمی و یا آزمایش‌های مختلف علت اصلی این عارضه را تشخیص داده و سپس مناسب‌ترین درمان سوزش کف پا در بیماران دیابتی را ارائه می‌دهند.
معاینه جسمی
پزشکان برای تشخیص این سندرم و شناسایی دلیل سوزش در کفی پا، در مورد سوابق بیماری‌های قبلی، نوع و شدت علائم از بیمار سؤال می‌کنند. پزشکان متخصص رفلکس‌ها را آزمایش کرده و پاهای بیمار را برای آسیب‌های عصبی، عفونت یا سایر مسائل معاینه می‌کنند تا مناسب‌ترین روش درمان سوزش در کفی پا بیماران دیابتی را تجویز کنند.
آزمایشات خون
پزشک متخصص در اغلب موارد برای تشخیص علائم دیابت و سوزش در کفی پا آزمایش‌هایی را برای بیمار تجویز می‌کند که در آن باید میزان گلوکز خون، کمبودهای ویتامین و مواد معدنی و همچنین اختلالات غددی و… مورد سنجش قرار گیرند. سایر آزمایش‌هایی که ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر این عارضه برای بیمار تجویز شود، شامل الکترولیت‌های ادرار برای اطلاع از ابتلای بیمار به دیابت خواهد بود.
تست‌های عملکرد عصبی
در برخی موارد درصورتی‌که پزشک به آسیب‌های عصبی مشکوک شود، می‌تواند آزمایش‌های تشخیصی عصبی یا الکترودیاگنوستیک را نیز برای تشخیص قطعی و ارائه درمان مناسب برای بیمار تجویز کند.
الکترومیوگرافی EMG: این آزمایش برای تعیین علت سوزش و درد در کف پا مورداستفاده قرار می‌گیرد و با واردکردن یک سوزن بسیار نازک یا یک الکترود از طریق پوست به داخل عضله انجام می‌شود. الکترود سوزنی فعالیت عضله بیمار را هنگام انقباض و در حالت عادی ثبت می‌کند.
تست سرعت هدایت عصبی NCV
این تست عصبی، سرعت انتقال پیام در سلول‌های عصبی را اندازه می‌گیرد. این تست برای ایجاد تمایز بین بیماری‌ها و اختلالات عصبی و آسیب‌های عصبی وارد شده به عضلات مورداستفاده قرار می‌گیرد تا تشخیص این عارضه دقیق‌تر انجام شده و بهترین روش درمان نوروپاتی در بیماران مبتلا به دیابت ارائه شود.
روش‌های درمان سوزش کف پا در بیماران دیابتی
همانطور که گفتیم سوزش کف پا احتمالاً به دلیل ابتلا به دیابت و یا سایر بیماری‌های زمینه‌ای رخ دهد. اما مطالعاتی که در این زمینه انجام شده، نشان می‌دهد که سوزش در کفی پا، کرختی و بی‌حسی بیشتر در مبتلایان به دیابت نوع اول و دوم دیده می‌شود.
روش‌های درمان نوروپاتی در بیماران مبتلا به دیابت شامل درمان‌های خود مراقبتی و داروهای تجویزی است که شامل موارد زیر می‌باشد:
خودمراقبتی برای درمان سوزش کف پا: پاهای خود را چند بار در روز و هر بار حداقل 15 دقیقه در آب‌خنک قرار دهید. این روش ممکن است تسکین موقتی ایجاد کرده و از سوزش در کفی پا در طول روز جلوگیری کند. این روش خانگی به‌عنوان یکی از روش‌های درمان نوروپاتی در بیماران مبتلا به دیابت در نظر گرفته می‌شود.
از داروهای مسکن و ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، دیکلوفناک یا ناپروکسن استفاده کنید تا به طور موقت درد ناشی از سوزش پا را تسکین دهید. داروهای مسکن ممکن است روش مؤثری برای درمان نوروپاتی در بیماران مبتلا به دیابت باشند.
برای کاهش درد و سوزش پا می‌توانید از کرم‌ها و پمادهای موضعی استفاده کنید. کرم‌ها و پمادهایی که در ترکیبات خود کپسایسین دارند، می‌توانند درد و سوزش در کف پاها را تا حدی تسکین دهند.
قراردادن پاها در نمک‌های اپسوم و یا محلول آب سیب می‌تواند روش مؤثری برای کاهش سوزش در کفی پا باشد.
ماساژدادن نیز از روش‌های خانگی برای درمان نوروپاتی در بیماران مبتلا به دیابت است که موجب بهبود جریان خود در پاها شده و شدت سوزش را کاهش می‌دهد.
داروهای تجویزی برای بیماران دیابتی مانند انسولین تزریقی یا داروهای خوراکی کاهنده قند خون می‌تواند سطح گلوکز خون در مبتلایان به دیابت را کنترل کرده و تا حدی از سوزش در کفی پاها بکاهند.
مکمل‌های ویتامینی برای افرادی که دچار کمبود ویتامین هستند تجویز می‌شود، نیز به‌عنوان درمان سوزش در کفی پا بیماران دیابتی در نظر گرفته می‌شود. کمبود برخی از ویتامین‌ها مانند کمبود B12 می‌تواند منجر به نوروپاتی شود. یک رژیم غذایی متعادل با غلات کامل، میوه‌ها، سبزی‌ها و پروتئین‌های بدون چربی به‌عنوان درمان نوروپاتی می‌تواند از آسیب بیشتر عصبی جلوگیری کند.
پماد‌ها، لوسیون‌ها، اسپری‌ها یا چسب‌های حاوی لیدوکائین نیز می‌تواند شدت درد و نوروپاتی را تسکین دهند.
تجویز داروهای ضدافسردگی مانند دولوکستین گاهی اوقات ممکن است موجب کاهش درد و التهاب و نوروپاتی شود
گاهی اوقات برخی از داروهای ضدتشنج مانند گاباپنتین و پرگابالین می‌توانند برای درمان نوروپاتی در بیماران مبتلا به دیابت مورداستفاده قرار گیرند.
سایر روش‌های درمانی که می‌تواند برای درمان سوزش در کفی پا بیماران دیابتی مؤثر واقع شود، شامل تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)، طب سوزنی، لیزر و نوردرمانی است که اثربخشی قابل‌توجهی دارند و می‌توانند سوزش پای ناشی از دیابت را تا حدودی تسکین دهند.
نقش داروی گیاهی در درمان سوزش کف پا افراد دیابتی
در صورت بروز نشانه‌های سوزش کف پا، باید برای نشانه‌یابی و تشخیص به پزشک مراجعه کرده و درمان متناسب با این عارضه را دریافت کنید. اما اگر توان مراجعه به پزشک متخصص را ندارید، برای درمان موقتی علائم این عارضه می‌توانید از گیاهانی با خواص دارویی استفاده کنید.
- روغن بابونه: روغن بابونه خاصیت تسکین کنندگی و آرام‌بخشی دارد که می‌تواند موجب بهبود گردش خون شده و التهاب و سوزش در پاها را کاهش دهد. روش استفاده بدین صورت است که ۲ قاشق غذاخوری از روغن بابونه را با کمی روغن‌زیتون مخلوط کرده و چند دقیقه پاهایتان را با آن ماساژ دهید.
- زنجبیل: زنجبیل خاصیت درمانی بسیار قوی دارد، موجب آب‌رسانی و احیای پوست شده و با افزایش جریان خون موجب کاهش التهاب و نوروپاتی می‌شود. اگر می‌خواهید از زنجبیل برای درمان سوزش در کفی پا استفاده کنید، می‌توانید یک قاشق غذاخوری پودر زنجبیل را با کمی روغن نارگیل مخلوط کنید و ترکیب به‌دست‌آمده را حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه روی پا ماساژ داده و در نهایت با آب سرد بشویید.
- زالزالک سفید: زالزالک سفید می‌تواند یکی از درمان‌های گیاهی مؤثر برای درمان نوروپاتی در بیماران مبتلا به دیابت باشد. روش استفاده از زالزالک سفید به این صورت است که دم‌کرده برگ زالزالک را درست کرده و سپس آن را از صافی بگذرانید و روزانه ۲ الی ۳ بار آن را مصرف کنید. این دم‌نوش موجب بهبود گردش خون شده و سوزش در کفی پا را کاهش می‌دهد.
- ترکیب گوجه‌فرنگی و روغن‌زیتون: شما می‌توانید برای کاهش سوزش در کفی پا از ترکیب آب گوجه‌فرنگی و روغن‌زیتون نیز استفاده کنید. ماساژدادن کف پا با این ترکیب می‌تواند التهاب و سوزش را تا حدودی بهبود بخشد.
- زردچوبه: زردچوبه یکی از گیاهان دارویی با خواص بسیار است و به دلیل دارابودن کورکومین، خواص ضدالتهابی دارد و موجب بهبود گردش جریان خون می‌شود و در نتیجه درد و سوزش کف پا را کاهش می‌دهد. برای درمان سوزش در کفی پا با زردچوبه می‌توانید ترکیب ۱ به ۱ آب و زردچوبه را درست کرده و روی کف پا قرار دهید تا سوزش کف پاها را تسکین دهید. می‌توانید روزانه دو بار از این ترکیب برای کاهش التهاب و سوزش پا استفاده کنید.
عوارض عدم درمان سوزش کف پا در بیماران دیابتی
باوجوداینکه سوزش در کفی پا در بیماران دیابتی بسیار شایع است، اما علت اصلی آن آسیب در رشته‌های عصبی است که تحت عنوان نوروپاتی شناخته می‌شود. ازآنجایی‌که حساس‌ترین و طولانی‌ترین اعصاب در پاها و به‌خصوص کف پا قرار گرفته‌اند، بروز مشکلات عصبی بیشتر در این ناحیه دیده می‌شود که در صورت عدم مراجعه به پزشک و اقدامات درمانی می‌تواند با عوارض زیر همراه باشد:
ازدست‌دادن حس در پاها و مرگ بافت
بی‌توجهی و عدم اقدام به درمان سوزش کف پا افراد دیابتی و نشانه‌های آسیب عصبی که با دیابت مرتبط هستند، ممکن است موجب ازدست‌دادن حس در پا شده و باعث بروز زخم‌های متعدد و عفونت پا شود. ازآنجایی‌که دیابت باعث کاهش جریان خون در پاها می‌شود، خطر عفونت زخم در این ناحیه زیاد است. هنگامی که عفونت به استخوان می‌رسد، ممکن است باعث مرگ بافت و آسیب به انگشتان پا یا حتی ساق پا شود.
فشارخون پایین
بی‌توجهی به نشانه‌های آسیب عصبی دیابتی مانند نوروپاتی، می‌تواند بر اعصاب گردش خون تأثیر گذاشته و بر توانایی بدن برای تنظیم فشارخون تأثیر بگذارد. این مشکل می‌تواند منجر به افت ناگهانی فشارخون و سرگیجه یا غش در صورت تغییر وضعیت بدن از حالت نشسته به ایستاده شود.
مشکلات گوارشی
هنگامی که برای درمان نوروپاتی در بیماران مبتلا به دیابت اقدام نشود، نوروپاتی دیابتی به اعصاب دستگاه گوارش آسیب می‌رساند و ممکن است فرد دچار اسهال، یبوست، نفخ، حالت تهوع، استفراغ و ازدست‌دادن اشتها شود.
مشکلات ادراری
در صورت عدم توجه به نشانه‌هایی مانند کرختی و نوروپاتی، نوروپاتی دیابتی می‌تواند بر اعصاب کنترل‌کننده مثانه تأثیر گذاشته و از تخلیه کامل آن جلوگیری کند. اگر این اتفاق بیفتد، باکتری‌ها احتمالاً شانس تکثیر و ایجاد عفونت ادراری را خواهند داشت. همچنین اگر اعصاب کنترل‌کننده عضلاتی که ادرار را آزاد می‌کنند آسیب ببینند، احتمالاً بی‌اختیاری ادرار نیز در مبتلایان دیابت ایجاد شود.
سخن پایانی
دیابت یک بیماری شایع و مزمن به دلیل عدم ترشح انسولین کافی و یا عدم توانایی در استفاده و تجمع گلوکز در خون ایجاد می‌شود و امروزه در افراد سنین مختلف تشخیص داده می‌شود. دیابت با علائم بسیاری همراه است که یکی از شایع‌ترین آن‌ها نوروپاتی دیابتی است. در نوروپاتی دیابتی قند خون بالا به اعصاب سراسر بدن آسیب می‌رساند و با نشانه‌هایی مانند بی‌حسی و سوزش در کف پاها دیده می‌شود.
مدیریت قند خون، مراقبت‌های روزانه از پاها، انتخاب کفش‌های مناسب و انجام فعالیت‌های بدنی منظم، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به درمان سوزش کف پا در بیماران دیابتی و کیفیت زندگی افراد دیابتی کمک کنند. همچنین، بررسی منظم پاها و مشاوره با پزشک در صورت بروز هرگونه علامت غیرطبیعی، می‌تواند از پیشرفت مشکلات جلوگیری کند و افراد را در مسیر سلامتی و راحتی بیشتری قرار دهد.
اگر دچار هرگونه کرختی، بی‌حسی و یا سوزش در ناحیه کف پا شده‌اید، بهتر است در اولین فرصت به متخصصین مجرب در کلینیک ما مراجعه و برای درمان سوزش کف پا افراد دیابتی اقدام کنید. درصورتی‌که سریع‌تر نسبت به تشخیص و درمان این عارضه اقدام کنید، از احتمال ابتلا به عوارض دیگر جلوگیری خواهید کرد.
