علت “ورم پا بعد از جراحی تعویض مفصل زانو” چیست؟ پایتان بعد از جراحی زانو متورم شده و روزبه‌روز بدتر می‌شود؟ ورم غیرعادی می‌تواند نشانه لخته خون کشنده یا عفونت عمقی باشد که اگر فوراً درمان نشود، ممکن است به قطع عضو یا حتی مرگ منجر شود! آیا می‌دانید بیشتر بیمارانی که ورم پس از جراحی را نادیده می‌گیرند، دچار عوارض مادام‌العمر می‌شوند؟ این تورم سفت همراه با درد و گرمی، آخرین فریاد هشدار بدن شماست!
برای ورم پا به چه پزشکی مراجعه کنیم؟ باوجود اینکه ورم مچ پا بعد از تعویض مفصل زانو می‌تواند ناشی از عوارض گذرا بعد از عمل باشد این تورم می‌تواند هشداردهنده وقایع جدی و خطرناک و حتی تهدیدکننده حیات مثل عفونت‌های جدی و سراسری و ایجاد لخته‌های خون در سیاهرگ‌های عمقی پا باشد. این موضوع مهمی است که در این مقاله می‌خواهیم به‌صورت مفصل به آن بپردازیم.
فهرست مطالب
- هدف از جراحی تعویض مفصل زانو
- مؤثرترین موارد در بروز ورم پا بعد از جراحی تعویض مفصل زانو
- سایر علائم همراه با ورم پا پس از جراحی مفصل
- میزان طبیعی ماندگاری ورم پا بعد از جراحی تعویض مفصل زانو
- علائم نگران‌کننده ورم مچ پا بعد تعویض مفصل زانو
- انواع رایج درمان ورم پا بعد از تعویض مفصل
- حرکاتی که در کاهش تورم پا پس از جراحی نقش دارند
- سخن پایانی
هدف از جراحی تعویض مفصل زانو
در فرآیند جراحی جراح قسمت‌های آسیب‌دیده زانو را با یک پروتز مصنوعی تعویض کرده و بخش آسیب‌دیده زانو را با این جایگزینی بهبود می‌دهد. درست مثل هر جراحی دیگری، نقاهت مربوط به جراحی‌کردن تعویض مفاصل زمان‌بر است و نمی‌توان انتظار داشت فرد بلافاصله بعد جراحی بهبود یابد.
طی دوره نقاهت احتمالاً تجمع مایع اضافی داخل و اطراف مفصل اصلی‌ترین عامل تورم باشد. اندکی ورم پا پس از عمل تعویض در مفاصل زانو مسئله نگران‌کننده‌ای نیست، و باید آن را جزو پیامدهای این جراحی به‌حساب آورد. تا مدت‌ها بعد جراحی تجربه درد، کبودی و تورم طبیعی و تداوم آن قابل‌پیش‌بینی است. در ادامه با ما همراه باشید تا برایتان شرح دهیم علت این تورم چیست و راه‌حل فوری بهبود آن کدام است.
برای درک درست علت ورم پا پس از عمل تعویض در مفاصل زانو لازم است با علل ضرورت جراحی‌کردن تعویض مفاصل آشنا شویم و بدانیم این جراحی چرا و چگونه انجام می‌شود. این جراحی آخرین راهکاری درمانی برای مبتلایان به دردهای شدید زانو است. این روش شامل جایگزین‌سازی مفصل زانو با یک مفصل مصنوعی از جنس پروتز است.
معمولاً جراحی در شرایطی اتخاذ می‌شود که رویکردهای درمانی غیرجراحی چون داروها و یا ابزارهای کمکی برای راه‌رفتن در تسکین درد بیمار موثر نبود و درد و بیماری به مرحله بحرانی خود رسیده باشد. جراحی در چنین شرایطی می‌تواند به کاهش درد و عملکرد بهتر زانوی بیماران کمک کند.
در حین جراحی، ابتدا بخش‌های آسیب‌دیده استخوان و غضروف از مفصل جدا شده و سپس قطعات مصنوعی جایگزین می‌شوند. قطعات پروتز مصنوعی احتمالاً در بخش انتهایی استخوان ران، بخش انتهایی استخوان ساق پا چسبیده به‌زانو و کاسه زانو جایگزین می‌شوند.
بیشتر مفاصل مصنوعی از قطعات فلزی و پلاستیکی تشکیل شده‌اند، بااین‌حال گروهی از جراحان برخی امروزه از مواد مختلفی از جمله فلز روی فلز، سرامیک روی سرامیک یا سرامیک روی پلاستیک استفاده می‌کنند.
نکته دیگری که در خصوص این جراحی وجود دارد مدت‌زمان لازم برای این جراحی است که معمولاً 1 تا 2 ساعت طول می‌کشد.
تمایل اصلی بیماران برای انجام جراحی‌کردن تعویض مفاصل زانو، تنها تسکین و تخفیف درد شدید ناشی از سایش و آرتروز زانو است.
تعیین این مسئله که آیا جایگزینی مفصل زانو برای شما گزینه درمانی مناسبی محسوب می‌شود یا خیر، توسط جراح انجام می‌شود. برای همین منظور پزشک دامنه حرکتی زانو، ثبات و قدرت آن را بررسی کرده و به کمک اشعه ایکس میزان آسیب را مورد بررسی قرار می‌دهد.
انتخاب جراحی‌کردن تعویض مفاصل و نوع تکنیک انتخابی به سن، وزن، سطح فعالیت، اندازه و شکل زانو و سلامت کلی بیمار بستگی دارد.
ممکن است نیاز باشد بعد جراحی، بیماران برای مدتی در بیمارستان بستری بمانند. در چنین شرایطی معمولاً فیزیوتراپی به بازیابی قدرت و تحرک زانو و بهترشدن عملکرد آن کمک می‌کند.
در مورد عوارض احتمالی این جراحی باید به این نکته اشاره کنیم که این روش درمانی تهاجمی ممکن است با عوارضی مثل ایجاد عفونت، لختگی خون و آسیب عصبی همراه باشد. باوجود موارد بیان شده باید بگوییم، جراحی تعویض زانو یک راهکار ایمن و موثر در تسکین درد، اصلاح بدشکلی ساق پا و ازسرگیری فعالیت‌های عادی در بیماران محسوب می‌شود.
مؤثرترین موارد در بروز ورم پا بعد از جراحی تعویض مفصل زانو
ورم پایی که بعد جراحی‌کردن تعویض مفاصل زانو بروز کرده نگران‌کننده نیست، بااین‌حال چنانچه تورم پای شما شدید یا مداوم بود بسیار مهم است که دراسرع‌وقت برای پیگیری وضعیت خود به پزشک مراجعه کنید. تورم پا می‌تواند در پی انباشته‌شدن مایع اضافی داخل بافت مفصل زانو ایجاد شود، این مسئله بخشی طبیعی از روند بهبودی است چرا که پوست، بافت‌های نرم و استخوان‌ها برای بازیابی و بهبودی خود به زمان نیاز دارند.
هرچند ممکن است تورم در پی عوارض جدی مثل ترومبوز ورید عمقی یا عفونت ناشی از جایگزین‌شدن مفصل مصنوعی رخ دهد.
ورم پا پس از عمل تعویض در مفاصل زانو می‌تواند به دلایل مختلفی بروز کند، سعی کردیم در این بخش به مهم‌ترین موارد اشاره کنیم:
یکی از محتمل‌ترین دلایل تورم بعد جراحی‌کردن تعویض مفاصل ترومبوز ورید عمقی در اثر ایجاد لخته خون در سیاهرگ‌های خونی ساق پا است. ازآنجایی‌که لخته خون می‌تواند در سراسر بدن جابه‌جا شود احتمال ورود آن به ریه و انسداد آن یا احتمال آمبولی ریوی و یا ورود به مغز یا سکته مغزی و مرگ برای بیمار وجود دارد
تجمع بیش از حد مایعات: همان‌طور که قبلاً گفتیم، ازآنجایی‌که در فرآیند ترمیم مایع اضافی در بافت مفصل زانو تجمع می‌یابد، یکی از دلایل تورم این مسئله است.
تروما یا آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد: گاهی علت متورم‌شدن زانو در پی ضربه یا آسیب‌های ناشی از فعالیت زیاد با زانو رخ می‌دهد.
بیماری‌ها و شرایط زمینه‌ای: ابتلا به برخی بیماری‌ها و شرایط زمینه‌ای مثل استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید، نقرس، نقرس کاذب، بورسیت، کیست و تومور احتمالاً موجب تجمع مایع داخل و اطراف مفصل زانو شوند.
بستن تور نیکت یا رگ‌بند: طی انجام جراحی برای کنترل خونریزی احتمالی پزشک از تور نیکت یا رگ‌بند استفاده می‌کند، با کمک این ابزار می‌توان جریان خون را کم یا متوقف کرد. بستن تور نیکت ممکن است خود باعث بروز ورم پا پس از عمل تعویض در مفاصل زانو باشد.
هرچند که استفاده از تور نیکت برای کنترل خونریزی در طول جراحی ضروری است؛ بااین‌حال این وسیله می‌تواند موجب افزایش تورم و ناراحتی در زانو، ساق و مچ پا بعد جراحی بشود.
واکنش‌های آلرژیک: علت تورم در پا در برخی موارد به واکنش‌های آلرژیک بدن نسبت به مواد مورد استفاده در ساخت مفصل مصنوعی یا عفونت ناشی از آن بستگی دارد.
داروهای مصرفی بیمار: از عوارض جانبی مصرف برخی داروها مثل مسکن‌های بدون نسخه و کورتیکواستروئیدها می‌توان به جمع‌شدن مایع و وقوع ورم را شدید اشاره کرد.
ابتلای بیمار به برخی مشکلات کبدی، کلیوی و نارسایی‌های قلبی نیز ممکن است عامل ورم پا پس از عمل تعویض در مفاصل زانو باشد. در چنین شرایطی این تورم هیچ ارتباطی به جراحی مفصل بیمار نداشته و صرفاً با آن هم‌زمان شده است.
احتباس آب در بدن: مصرف مواد غذایی پرنمک و بالارفتن سطح سدیم خون می‌تواند علت دیگری برای ورم پا پس از انجام جراحی زانو باشد. وقتی سطح سدیم در خون بالا می‌رود، آب در بدن حبس شده و موجب ورم می‌شود.
خونریزی داخلی پنهان در محل جراحی
تشکیل هماتوم (تجمع خون در خارج از رگ)
اختلال در سیستم لنفاوی
تکنیک ضعیف جراحی یا کاشت نادرست پروتز
استفاده بیش از حد از زانوی تحت جراحی
تأخیر در التیام زخم
سابقه ابتلا به نارسایی وریدی و آرتریت
آسیب تا تحریک عصبی
انجام مراقبت‌های پزشکی ضعیف بعد جراحی
سایر علائم همراه با ورم پا پس از جراحی مفصل
در ادامه به علائمی که بعد جراحی‌کردن تعویض مفاصل زانو در کنار ورم پا دیده می‌شود، اشاره می‌کنیم:
- درد و تحریک‌پذیری ناحیه تحت جراحی
- قرمزی و گرم‌شدن ناحیه تحت جراحی
- کبودشدن ناحیه تحت جراحی
- کاهش توان حرکتی بیمار
- تب و علائم عفونی
- تغییر رنگ پوست
- تغییر شکل پا
میزان طبیعی ماندگاری ورم پا بعد از جراحی تعویض مفصل زانو
بسته به دوره نقاهت و روند بهبودی فرد ورم پا پس از عمل تعویض در مفاصل زانو ممکن است از چند هفته تا چند ماه باقی بماند. طبق گفته متخصصان و جراحان ارتوپد تورم ممکن است بین سه تا شش ماه ادامه داشته باشد.
وجود ورم 2 تا 3 هفته بعد جراحی همچنان طبیعی است. بااین‌حال ممکن است تورم پا تا سه تا شش ماه بعد جراحی هم ادامه یابد.
معمولاً بیماران 3-4 ساعت بعد جراحی‌کردن تعویض مفاصل راه‌رفتن را آغاز می‌کنند.
حتی گاهی احتمال دارد تورم سه تا دوازده ماه یا حتی بیشتر ادامه داشته باشد و در این بازه زمانی تورم رفته‌رفته کاهش می‌یابد.
چنانچه ورم مچ پا بعد از تعویض مفصل زانو خفیف باشد، احتمال آن وجود دارد که تا شش ماه بعد جراحی این وضعیت همچنان ادامه داشته باشد.
علائم نگران‌کننده ورم مچ پا بعد تعویض مفصل زانو
درحالی‌که ورم پا بعد از جراحی تعویض مفصل زانو به شکل خفیف طبیعی است، بااین‌حال علائمی هم وجود دارند که تورم عامل نگرانی باشد. در ادامه به چند علائم هشدارآمیز اشاره می‌کنیم که نیازمند پیگیری دقیق است:
- داشتن تورم شدید: چنانچه تورم پا به‌قدری شدید باشد که با استراحت، بالا نگه‌داشتن پا و کمپرس یخ بهبود نیابد، احتمالاً مشکل به‌مراتب جدی‌تر است و باید حتماً مشکل اصلی را پیگیری کنید.
- درد فزاینده: درصورتی‌که پای ورم کرده بیمار با درد فزاینده‌ای همراه باشد، ممکن است ورم در پی عفونت یا سایر عوارض ناشی از جراحی بروز کرده باشد.
- سرخ یا گرم‌شدن ناحیه تحت جراحی: درصورتی‌که ناحیه تحت جراحی در مفصل زانو در کنار تورم با علائمی چون سرخ یا گرم‌شدن همراه باشد، احتمالاً علامتی برای ابتلای ناحیه به عفونت باشد.
- تب: چنانچه بعد جراحی تب داشتید، احتمال آن وجود دارد که محل جراحی عفونت کرده باشد.
- دشواری در تکان‌دادن پا: گاهی ورم پا پس از عمل تعویض در مفاصل زانو به‌قدری شدید است که حرکت‌دادن پا را سخت کرده و می‌تواند نشان‌دهنده یک مشکل جدی‌تری باشد.
در صورت تجربه هر یک از این علائم، بسیار مهم است که برای ارزیابی وضعیت خود و پیگیری برای درمان دراسرع‌وقت با پزشک تماس بگیرید. میزان تورم محدود نگران‌کننده نیست، بااین‌حال ورم شدید می‌تواند از علائم عوارض جدی مثل ترومبوز ورید عمقی یا عفونت مفصل باشد.
انواع رایج درمان ورم پا بعد از تعویض مفصل
ازآنجایی‌که ورم از پیامدهای ناگزیر جراحی‌کردن تعویض مفاصل به شمار می‌آید، انجام اقدامات ذیل در کاهش سطح تورم، درد و بهتر کردن دامنه حرکتی بسیار حائز اهمیت است.
- استفاده از کمپرس یخ: به‌کارگیری کمپرس یخ یا اعمال سرما روی ناحیه تحت درمان می‌تواند به کاهش تورم در بیمار کمک کند. استفاده منظم از کمپرس سرد و کیسه‌های یخ موجب کاهش التهاب و رفع تورم خواهد شد.
- جوراب‌های فشاری موسوم به کامپرس: پوشیدن جوراب‌های فشاری در کاهش تورم پا نقش دارد. زمان بستری در بیمارستان به شما پوشیدن جوراب‌های فشاری توصیه می‌شود و احتمالاً بد نباشد از این جوراب‌ها در خانه هم استفاده کنید.
- حرکات مچ پا: با انجام حرکات مخصوص مچ پا به کاهش ورم در مچ پا بعد از تعویض مفصل زانو، بهترشدن گردش خون در پاها و ممانعت از ایجاد لخته در خون کمک کنید.
- فیزیوتراپی: تمرینات فیزیوتراپی و یا حرکات تجویزی پزشک علاوه بر بهبود گردش خون در کاهش تورم و تسریع بهبودی بیمار نقش دارد.
- داروها: در برخی موارد احتمالاً متخصص برای درمان ورم پا بعد تعویض مفصل داروهایی مثل داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) یا مسکن‌ها را برای کمک به مدیریت درد و کاهش تورم تجویز کند.
- ماساژ تخلیه لنفاوی: در این روش که یک تکنیک ماساژ ملایم است به کمک ماساژ گردش مایع لنفاوی را افزایش داده و موجب کاهش تورم احتمالی می‌شویم.
- کاهش مصرف نمک: با تهیه یک رژیم غذایی کم‌سدیم می‌توانیم موجب کاهش احتباس مایعات و درمان ورم پا بعد تعویض مفصل شویم.
- اجتناب از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت: ضروری است برای جلوگیری از تجمع مایعات و کاهش تورم به طور مکرر وضعیت خود را تغییر داده و از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت اجتناب نمایید.
- هیدراته ماندن: نوشیدن آب به میزان کافی در دفع مایعات اضافی بدن و کاهش تورم نقش بسزایی دارد.
- پرهیز از الکل و تنباکو: مصرف الکل و تنباکو علاوه بر تشدید التهاب، موجب ایجاد اخلال در روند بهبودی تورم می‌شوند، بنابراین لازم است در طول دوره بهبودی از مصرف هر دوی آنها خودداری کنید.
حرکاتی که در کاهش تورم پا پس از جراحی نقش دارند
بعد جراحی تعویض زانو، انجام برخی تمرینات در کاهش تورم و افزایش حرکت و قدرت زانو موثر هستند. در ادامه به برخی از این تمرینات که در کاهش تورم زانو پس از جراحی‌کردن تعویض مفاصل مفید هستند، اشاره خواهیم کرد:
- فشاردادن چهارگانه: طاق‌باز روی زمین یا در رختخواب دراز بکشید و پای رو به بهبودی خود را دراز کرده و پای سالم را روی زانو خم کنید. برای انجام این حرکت حوله را جمع کرده و آن را زیر مچ پای خود قرار دهید. در این حالت با سفت کردن عضله ران خود، پشت زانوی خود را به سمت داخل حوله فشار دهید. به مدت 5 ثانیه پای خود را در این پوزیشن نگه دارید و پس از 5 ثانیه به آن استراحت دهید. تمرین فوق را 10 بار تکرار کنید.
- انقباضات چهارگانه قوس کوتاه: برای انجام این حرکت ابتدا روی سطحی صاف و محکم بنشینید و دست‌های خود را به‌عنوان تکیه‌گاه پشت سرخود قرار دهید. حوله‌ای را تاکرده و آن را زیر زانوی خود بگذارید. با صاف‌کردن زانو، پای خود را از زمین بلند کنید. به مدت 5 ثانیه پای خود را در این پوزیشن نگه دارید و سپس خیلی آرام پا را زمین بگذارید. تمرین فوق را 10 بار تکرار کنید.
- استپ آپ: با ایستادن مقابل پله برای انجام این حرکت پاها را به پهنای باسن باز کنید. برای کاهش ورم در مچ پا بعد از تعویض مفصل زانو با پای جراحی شده خود از پله بالا رفته و سپس پایین بیایید. لازم است برای نتیجه‌بخشی بهتر این تمرین را 10 بار تکرار کنید.
- اسکات دیواری: با پاهای باز شده به‌اندازه عرض لگن پشت‌به‌دیوار بایستید و حدوداً چند سانتی‌متر از دیوار فاصله بگیرید. به‌آرامی روی دیوار سر بخورید تاحدی‌که زانوهایتان با زاویه 90 درجه خم شوند. به مدت پنج ثانیه در این وضعیت بمانید و سپس به‌آرامی از دیوار خود را بالا بکشید، تمرین فوق را 10 مرتبه تکرار کنید تا ورم پایتان به‌تدریج رفع شود.
با انجام تمامی این تمرینات، بیماران به‌تدریج از میزان تورم زانوی خود پس از جراحی‌کردن تعویض مفاصل می‌کاهند. چنانچه پس از جراحی‌کردن تعویض مفاصل تورم شدیدی را در پاهای خود تجربه می‌کنید، لازم است پس از مشورت با پزشک متخصص از انجام تمرینات پیشنهادی آنها نهراسید، چرا که تورم ایجاد شده می‌تواند علامت لخته خون یا عفونت مفصل زانو باشد.
سخن پایانی
ورم پا بعد از جراحی تعویض مفصل زانو اتفاقی متداول و قابل‌پیش‌بینی است. درحالی‌که این علامت در مراحل اولیه نقاهت بیمار نگران‌کننده است، بااین‌حال بخش طبیعی از روند بهبودی فرد خواهد بود. مراقبت‌های پس از جراحی مناسب مثل بالا نگه‌داشتن پا، استفاده از کمپرس یخ، داروهای تجویزی می‌تواند به مدیریت و تسکین ورم مچ پا بعد از تعویض مفصل زانو کمک کند.
بااین‌حال در صورت ماندگاری تورم و همراهی آن با درد شدید، قرمزی و تب باید برای ارزیابی کامل وضعیت بیمار و دستورالعمل‌های مناسب دراسرع‌وقت فرد به پزشک مراجعه نماید.
